Trước và sau Tết Nguyên Đán Trung Quốc liên
tục “tung chưởng” trên Biển Đông. Khu vực và thế giới sẽ phản ứng như thế nào
đối với một cuộc tập kích chớp nhoáng của Trung Quốc vào đảo Thị Tứ vào lúc tàu
thăm dò dầu khí Joides Resolution đang có mặt trong khu vực chiến sự?
Mồng 2 Tết, Mỹ đã nhanh chóng phản ứng và lên tiếng cảnh cáo Trung Quốc
về dự án thành lập vùng nhận dạng phòng không ADIZ (mới), lấy quần đảo Hoàng Sa
làm trung tâm, từ đó mở rộng ra
để bao phủ hầu như toàn bộ Biển Đông. Dự án này đã được trình lên các giới chức
quân sự cao cấp của Trung Quốc từ tháng 5/2013 và hiện đang được cứu xét. Hôm
31/1, Phó Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Marie Harf tuyên bố Mỹ coi các dự án
như vậy là “hành động khiêu khích, có thể làm gia tăng căng thẳng và gây nghi
ngờ về cam kết của Trung Quốc giải quyết tranh chấp lãnh thổ qua con đường
ngoại giao”. Washington
xem việc thiết lập một ADIZ (mới) trên các vùng biển đảo đang có tranh chấp là
hành động gây mất ổn định, có thể dẫn đến những thay đổi về sự hiện diện quân
sự của Mỹ ở châu Á.
Mới và phức tạp
Chưa hết, tiếp theo việc chính quyền đảo Hải Nam đưa ra quy định về
khai thác hải sản trên Biển Đông, khiến nhiều nước trong khu vực lên tiếng phản
đối, ngày 13/1, tờ China Daily Mail lại đăng bài về khả năng Trung Quốc sẽ bất
ngờ đánh chiếm đảo Pagasa mà Việt Nam gọi là Thị Tứ, hiện do Philippines kiểm
soát, trên quần đảo Trường Sa. Ngay giáp Tết, 27/1, một đoàn đặc nhiệm Hải quân
Trung Quốc gồm tàu đổ quân Trường Bạch Sơn, khu trục hạm Vũ Hán và khu trục hạm
Hải Khẩu sau hai ngày tập trận đổ bộ và chống tàu ngầm ở khu vực quần đảo Hoàng
Sa, đã di chuyển xuống phía Nam, tới tuần tiểu và tập trận chống tàu ngầm ở khu
vực quần đảo Trường Sa rồi đi xuống vùng đặc quyền kinh tế của Malaysia, cách
bờ biển nước này khoảng 80km và xa bờ biển Trung Quốc 1800km.
Những động thái kể trên của Trung Quốc xem ra quen thuộc, nhưng có điểm
mới và phức tạp. Quân đội Trung Quốc trước đó được huấn luyện để chuẩn bị cho
điều mà họ gọi là “giải phóng Pagasa” (tức chiếm đảo Thị Tứ) từ năm 2010. Họ đã
liên tục gửi đi những tín hiệu đe dọa tấn công đảo. Vào tháng 8/2010,
Trung Quốc đã có cuộc tập trận lớn với giả định là họ lấy một hòn đảo đang được
kiểm soát bởi nước khác. Bắc Kinh đã gửi tín hiệu này cho chính phủ Aquino từ
những ngày đầu tiên. Trung Quốc liên tục lên kế hoạch và gửi thông điệp về các
khả năng lẫn chiến thuật cưỡng chiếm đảo. Vừa qua là thông điệp mới nhất. Thông
điệp này được giới phân tích cho là do một nhóm nào đó trong giới quốc phòng
hay ngoại giao “phóng” ra để thêm một lần, làm cho khu vực ăn không ngon ngủ
không yên.
Nhưng dường như thấy vẫn chưa đủ độ sốc nên 29 Tết, nhật báo South
China Morning Post (Hong Kong) lại giật tít về một đoàn khoa học gia quốc tế đã
khởi hành trên chiếc tàu khoan Joides Resolution của tổ chức National Science
Foundation (NSF/Mỹ), bắt đầu hành trình thăm dò dầu khí tại những vùng biển
đang có tranh chấp chủ quyền giữa Trung Quốc với Việt Nam và Philippines trên
Biển Đông. Chuyến đi kéo dài khoảng hai tháng với sự tham gia của 31 nhà khoa
học từ 10 nước và khu vực, trong đó có 13 nhà khoa học từ Trung Quốc, 9 từ Mỹ
và 1 từ Đài Loan. Các nhà khoa học sẽ tiến hành khoan ở ba địa điểm để lấy các
mẫu trầm tích và đá. Các mẫu trầm tích và đá này sẽ giúp hiểu rõ hơn sự tiến
hóa về kiến tạo của đáy Biển Đông, từ đó xác định được vị trí các mỏ dầu khí
tại đây.
Nhìn lại các diễn tiến “tầm ăn dâu”: 2012 cưỡng chiếm Scarborough, 2013
tấn công bãi Cỏ Mây, 2014 đe dọa lấy thêm đảo Thị Tứ thuộc Trường Sa và triển
khai “nghiên cứu khoa học” trên vùng biển Trung Quốc đòi chiếm hữu hơn 80% diện
tích. Nếu tới đây Trung Quốc bất ngờ chiếm Thị Tứ thì đây sẽ là lần đầu tiên
Bắc Kinh sử dụng vũ lực với một thành viên ASEAN và cũng là lần đầu tiên sử
dụng vũ lực đối với chính đồng minh của Mỹ. Nếu Mỹ để Trung Quốc dùng vũ lực
với Philippines thì nay mai Trung Quốc cũng có thể dùng vũ lực với Nhật. Tình
huống này buộc các nước liên quan phải sớm có kế sách. Mỹ và Nhật có thể cùng
hành động? Philippines
sẽ hoan nghênh sự có mặt của Nhật để tăng an ninh trong vùng? Câu trả lời từ
các nhà hoạch định chính sách chắc hẳn đã có sẵn trong đầu.
Bởi vì tất cả dường như đang diễn ra theo kịch bản của một “cuộc chiến
đòn cân não” hay một “kiểu chiến tranh tâm lý”, trước khi xẩy ra sự xung đột
bằng vũ trang trên thực địa. Những đe nẹt của Trung Quốc trong hơn 60 năm qua
đối với các lân bang của họ đều là con dao hai lưỡi. Với chiến tranh Triều Tiên
(1953), với Ấn Độ (1962) và với cả cuộc tấn công trên 6 tỉnh biên giới Việt Nam
(tháng 2/1979), các thông điệp vừa mang tính đe dọa, nhưng cũng vừa là những
cảnh báo có thực. Trung Quốc tự tin cho rằng, họ dư khả năng để thực thi điều
họ dọa nạt thiên hạ, vấn đề chỉ là chọn thời cơ mà thôi. Trước tình trạng “ỡm ờ
chiến lược” (strategic
ambiguity) của Mỹ và “tan đàn
xẻ nghé” (weariness) của ASEAN, có thể Bắc Kinh cho đây là
lúc cộng hưởng các khả năng để hành động mà khỏi cần đến đạo lý và pháp lý.
Để cứu vãn tình hình
Mỹ và các nước trong khu vực sẽ phản ứng như thế nào đối với một cuộc
tập kích chớp nhoáng của Trung Quốc vào đảo Thị Tứ hay một đảo nào khác thuộc
thuộc quần đảo Trường Sa vào lúc con tàu Joides Resolution nói trên đang có mặt
trong khu vực chiến sự? Các nước liên quan rồi ra có thể hoặc có kịp trở tay?
Không phải ngẫu nhiên, ngày 23/1, các chuyên gia Viện Brookings, một
“think-tank” hàng đầu của Mỹ đã đưa ra một số khuyến nghị đối với chính quyền
Obama nhằm tránh các sự cố bất ngờ trong bối cảnh nỗ lực tái phối trí về châu Á
đang gặp nhiều trở ngại. Các khuyến nghị này càng có ý nghĩa thời sự khi Trung
Quốc hiện đang tìm mọi cách trì hoãn, hoặc vô hiệu hóa những đề xuất nhằm kiến
tạo nên bộ Luật COC giải quyết tranh chấp giữa Trung Quốc và một số quốc gia
trên Biển Đông.
Bước vào Giáp Ngọ, an ninh/an toàn hàng hải tại các biển châu Á tiếp
tục xấu đi. Từ cấm đánh bắt cá đến đe dọa chiếm thêm đảo, từ việc lập đoàn thám
hiểm thăm dò dầu khí đến ra tuyên bố các vùng nhận dạng phòng không (mới) tại
những vùng biển tranh chấp, Trung Quốc trên thực tế đang gia tăng nguy cơ xung
đột hoặc xẩy ra các sự cố ngoài ý muốn. Trong khi đó, quan tâm của Mỹ trước các
diễn biến tại Trung Đông đang làm cho châu Á nghĩ rằng Washington có phần lơ là chính sách tái cân
bằng. “Thừa gió bẻ măng”, Bắc Kinh càng tranh thủ gieo rắc hoang mang và nghi
ngờ về khả năng Washington can thiệp khi xẩy ra sự cố tại châu Á. Tránh cho
tình hình vượt khỏi tầm kiểm soát và ngăn ngừa nguy cơ xung đột, các chuyên gia
Viện Brookings đã đưa ra bốn khuyến nghị (nóng) đối với Tổng thống Obama.
Thứ nhất, Mỹ phải đẩy mạnh các cam kết đối với các
đồng minh châu Á. Lập trường của Cố vấn An ninh Rice, quan
điểm trong chuyến công du Đông Bắc Á của Phó Tổng thống Biden và phản ứng kịp
thời của Ngoại trưởng Kerry lẫn Bộ trưởng Quốc phòng Hagel về ADIZ của Trung
Quốc là rất cần thiết đối với các đồng minh lẫn đối tác của Mỹ. Mặt khác,
Washington cũng cần nhấn mạnh với đồng minh/đối tác, không nên dựa vào những
cam kết này để khai thác tình hình căng thẳng.
Khuyến nghị thứ hai là Mỹ cần gia
tăng nỗ lực trao đổi, tiếp xúc với các đồng minh, sử dụng các kênh thông tin hiện có với
Nhật Bản và Hàn Quốc, để giảm thiểu những kích động tư tưởng dân tộc chủ nghĩa,
như trong trường hợp quan hệ Nhật-Hàn và tránh các hành động gây nhiễu giữa các
“đồng minh ruột”.
Thứ ba, trong bang giao với Trung Quốc, đề nghị Tổng thống Obama nhắc lại với Chủ
tịch Tập Cận Bình về cam kết «một kiểu quan hệ mới giữa các cường quốc». Nếu
Trung Quốc không khoan nhượng đối với các lợi ích của mình tại Biển Đông/biển
Hoa Đông, thì Hoa Kỳ phải nhấn mạnh đến những hậu quả có thể xẩy ra, một khi
Trung Quốc theo đuổi các lợi ích ấy bằng vũ lực.
Thứ tư, Nhà Trắng nên chỉ định một
quan chức cấp cao phụ trách an ninh với các nhiệm vụ: Thiết lập khuôn khổ bảo đảm an ninh
trên biển châu Á, với sự tham gia hoặc cam kết của các nước trong/ngoài khu
vực. Nhận diện các cơ chế quản lý xung đột và các quy trình áp dụng các cơ chế
ấy ở hai vùng biển nói trên. Và cuối cùng là xác định những cơ hội để nâng cao
khả năng của Mỹ trong việc bảo đảm an ninh các tuyến vận tải đường biển mà
Trung Quốc và nhiều nước khác phải phụ thuộc./.
Trần Hoàng
0 nhận xét:
Đăng nhận xét