Hai phụ nữ tại nghĩa trang quân đội Biên Hòa hôm 29/4/1975 AFP photo
Nhạc sĩ Tuấn Khanh
Tháng 4/1975 là cột mốc thay đổi rất nhiều thứ của người miền Nam Việt Nam.
Đối với giới âm nhạc, đó cũng là một giai đoạn đầy biến động nhưng ít được ghi
lại. Những biến động đó bao gồm ly tán, tuyệt vọng, cái chết và sự nhục nhằn của
kiếp người từ một chế độ này, bước sang một chế độ khác.
Rất nhiều nhạc sĩ, ca sĩ của miền Nam đã tìm đường di tản, vượt biên... với
hy vọng rằng rồi mình sẽ lại được sống với nghiệp dĩ của mình ở đâu đó. Thật
buồn, không phải ai ra đi cũng đã toại nguyện. Nhưng với nhiều người ở lại, cuộc
đời đầy những bất ngờ sau đó, có thể còn buồn bã hơn nhiều.
Một trong những nhạc sĩ ở lại trong nước sau 1975 là nhạc sĩ Hoài Linh. Ông
là tác giả của vô số những bài bolero có lời lẽ đẹp và sâu sắc như Sầu tím thiệp
hồng, Căn nhà màu tím, Xin tròn tuổi loạn... Vốn là trung uý ở Nha cảnh sát quốc
gia, nhạc sĩ Hoài Linh cũng mang nhiều nỗi lo về chuyện chế độ mới sẽ thanh
trừng mình. Ngay trong những ngày di tản, ông đã dự định cùng gia đình đưa nhau
xuống tàu, thế nhưng quá tiếc nuối căn nhà kỷ niệm ở đường Trương Minh Giảng,
nơi ông dành dụm qua nhiều năm mới có được, nên rồi ở lại.
Ngày thường, nhạc sĩ Hoài Linh sống rất khiêm tốn và nhã nhặn với mọi người,
ít phô trương. Chính vì vậy mà trong hẻm nhà, nên ai cũng thương mến. Khi những
nhóm công an khu vực đầu tiên vào Sài Gòn đi điều tra nhân thân của ông Hoài
Linh, hàng xóm luôn nói đỡ cho ông, không ai khai chuyện ông là trung uý cảnh
sát. Chính vì vậy mà ông Hoài Linh tránh được chuyện đi tù (hay nói theo kiểu
Nhà nước Việt Nam là đi học tập cải tạo).
Vốn là một nhạc sĩ thành danh, được trọng vọng, cũng như đang sung sức làm
việc, bất ngờ bị đảo lộn mọi thứ, nhạc sĩ Hoài Linh mang một tâm trạng bất đắc
chí cho đến tận lúc qua đời. Sau năm 1975, nhạc sĩ Hoài Linh dành trọn tâm huyết
của mình cho việc viết thánh nhạc, phục vụ cho nhà thờ. Gia đình cho biết ông
cũng từ bỏ y định vượt biên khi thấy số người tuyệt mạng trên biển quá
nhiều.
Một lần đón các em nhỏ đến nhà tập hát thánh ca cho nhà thờ, nhạc sĩ Hoài
Linh bị công an khu vực đến yêu cầu chấm dứt "tụ tập đông người", ông buồn bực
vô cùng nhưng cũng phải đành làm theo. Đầu năm 1995, ông trở bệnh nặng. Thật là
ngẫu nhiên nhưng cũng đầy ý nghĩa, ngày 30-4-1995, nhạc sĩ Hoài Linh lìa đời, để
lại một sự thương tiếc cho nhiều người miền Nam. Dĩ nhiên, báo chí của chế độ
mới không hề đưa một dòng tin nào.
Do không đi học tập, nên nhạc sĩ Hoài Linh bị nhiều người cho rằng có thể ông
là Việt Cộng nằm vùng, thế nhưng khi còn sống, nhạc sĩ Hoài Linh không bao giờ
buồn đính chính. Một trường hợp khác tương tự là nhạc sĩ Anh Việt Thu. Dù nhạc
sĩ Anh Việt Thu mất năm 1973, nhưng ông vẫn bị mang tiếng là Việt Cộng nằm vùng
do có một người em đi tập kết theo cộng sản ở miền Bắc, cũng như có bạn là nhà
thơ Thiên Hà, là Việt Cộng. Nhưng giờ thì điều đó có thể lý giải được: sau năm
1975, rất nhiều bài hát của nhạc sĩ Anh Việt Thu cũng đã không được phép lưu
hành.
Không ai có thể hình dung được đời mình và người Cộng sản từ miền Bắc đã gây
ảnh hưởng như thế nào. Chẳng hạn như nhạc sĩ Lê Văn Thiện không bao giờ hình
dung được người vợ không hôn thú của mình (bà Ngọc) là thành phần khủng bố ở nội
đô. Bà Ngọc đem mìn hẹn giờ đến cài ở nhà hàng Liberty, đường Tự Do, để giết một
vài lính Mỹ. Thế rồi bị trục trặc, chính bà cũng bị mìn giết chết tại chỗ, còn
chỉ huy của bà là ông Sáu Hỏi (sau 1975 về làm quan chức ngành văn hoá ở quận 5)
thì cao chạy xa bay.
Tâm trạng trầm uất và chỉ cầu mong sống để làm việc, lo cho gia đình là
khuynh hướng chung của rất nhiều nhạc sĩ miền Nam đã sống trong chế độ VNCH.
Nhạc sĩ Thanh Sơn, Mặc Thế Nhân, Hoàng Trang... tìm cách quy ẩn. Còn những nhạc
sĩ như Lê Hựu Hà, Y Vân... thì được tuyển dụng làm cho các đoàn ca nhạc mới. Có
miễn cưỡng nhưng chỉ còn đó là sinh lộ cuối cùng nên các ông đành nương theo mà
sống. Lúc sinh thời, nhạc sĩ Y Vân cũng rất buồn bã sau ngày 30-4, nhất là khi
một người bạn thân đi vượt biển mất tích. Ông tâm sự với vợ con rằng giờ chỉ còn
biết làm để gia đình không lâm vào cảnh đói khổ mà thôi. Và có lẽ cũng do làm
việc lao lực ngày đêm, năm 1992 nhạc sĩ Y Vân qua đời. Nhạc sĩ Lê Hựu Hà cũng
không khác gì. Những năm ông đi trình diễn trên sân khấu, rất nhiều khán giả gửi
giấy lên yêu cầu các bài hát thời ban nhạc Phượng Hoàng của ông. Thế nhưng Lê
Hựu Hà đành từ chối khéo, sau đó quay vào trong với ánh mắt buồn thăm thẳm:
nhiều bài hát của ông cho đến năm 2003, tức năm ông qua đời, vẫn chưa được những
người Cộng sản cho phép lưu hành trở lại.
Nhiều nhạc sĩ không thích nghi được đời sống của chế độ mới nên cũng qua đời
trong nghèo khổ như nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang, Trúc Phương, Thanh Bình, Châu
Kỳ... Nhiều năm bị bạc đãi ở các phòng văn hoá kiểm duyệt theo chính sách thanh
lọc văn hoá của chế độ cũ, hầu hết những nhạc sĩ của miền Nam Việt Nam còn bị
báo chí Nhà nước ghẻ lạnh vì tuân theo các chính sách tuyên truyền của ban tuyên
giáo. Trong khi đó, khác với giới biểu diễn của chế độ mới thì được tạo điều
kiện để ca tụng, quảng bá lắm lúc trơ trẽn.
Khá nhiều nhạc sĩ trước 30-4 là sĩ quan phòng tâm lý chiến, là quân nhân
VNCH, nên chuyện đi tù cải tạo là điều dễ hiểu. Những ngày tháng trong trại tù
cải tạo Hà Tây, nhạc sĩ Vũ Thành An cũng vì đói, vì sợ đòn nên đã khuất phục,
trở thành tai mắt của cán bộ quản giáo và bị anh em trong trại căm ghét. Mãi sau
do quá ăn năn, ông đã xin được rửa tội đi tu theo đạo Công giáo ngay trong trại
tù. Đó là lý do mà nhiều năm sau khi xuất cảnh sang Mỹ, nhạc sĩ Vũ Thành An mới
quay lại với âm nhạc, dùng Đời Đá Vàng như một lời tâm tình đầy đau đớn cho cuộc
sống mà ông đã trải qua.
Nói về kết thúc trong trại tù, không thể không kể đến nhạc sĩ Minh Kỳ. Vốn là
đại uý cảnh sát, nhạc sĩ Minh Kỳ cũng bị dồn vào trại cải tạo ở Biên Hòa. Bốn
tháng sau ngày 30-4, khi đang ngồi ăn trong trại, cả nhóm sĩ quan của ông bị ai
đó ném lựu đạn vào giữa, khiến thương vong mười mấy người. Nhạc sĩ Minh Kỳ hấp
hối, đẫm máu, chỉ có lời với anh em trong trại là nhắn giùm với gia đình rằng
ông đã chết, rồi sau đó xuôi tay. Không rõ mộ của ông sau này có cải táng hay
không, vì khi chôn cất sơ sài, cán bộ quản giáo chỉ để bảng ghi tên người chết
là Vĩnh Mỹ, tức tên thật của ông, chứ không hề biết đó là một nhạc sĩ tài hoa
hàng đầu của nước Việt.
30-4-1975 là một cột mốc của nhiều điều, mà có lẽ nhiều thập niên nữa người
Việt mới biết tường tận sự thật. Và có lẽ cũng nhiều năm nữa, những trang sử
nhạc còn phải ghi chú thêm những điều chưa kể hết, mà vốn nỗi buồn gần nửa thế
kỷ vẫn phủ tối cả quê hương.
(Tuấn Khanh, Sài Gòn 26/04/2015)
http://www.rfa.org/vietnamese/blog/for-people-passed-away-tk-04272015122003.html 
0 nhận xét:
Đăng nhận xét