Nhà tù mang tên Yêu Nước

Vũ Đông Hà 

Văn hóa, truyền thống hay bất kỳ một khuôn vàng thước ngọc nào đó đều quy đến một điều: lòng ái quốc không những là một cảm xúc mà còn là một nghĩa vụ. Nhưng ở đất nước chúng ta, bày tỏ cảm xúc này là công phu của một người làm xiếc, thực hiện nghĩa vụ này bằng hành động cụ thể là một phiêu lưu đầy dẫy bất trắc. Hình bóng của bất trắc là những nhân viên an ninh mật vụ trước ngõ, điều 79, 88, 258 như những sợi dây thòng lọng treo sẵn sàng, và cửa tù đang thấp thỏm chờ. 

Tuy nhiên, nhiều lúc sự gậm nhấm của cô đơn lại như lưỡi dao cùn cứa lên da thịt và đau đớn hơn cả vết chém nhanh ngọt của một bản án tù đày. Từ thờ ơ cho đến chống đối của gia đình; từ những khoảng cách vừa phải cho đến thái độ ghẽ lạnh của bạn bè, đồng nghiệp; từ những khuôn vàng thước ngọc lên lớp về cách sống thức thời cho đến những ủng hộ bằng lời rẻ rúng; từ những kỳ vọng phải sống xứng đáng với những gì được cuộc đời ca tụng cho đến những xoi mói theo dõi từng lời ăn tiếng nói, nhất cử nhất động... tất cả đã dựng lên những song sắt vô hình bao vây những con người dấn thân. 

Có những người chưa vào tù mà nhiều lúc đã mang cảm giác đang sống trong tù. 

*

Thế nào là yêu nước? 

Đối với đảng cầm quyền, yêu nước đồng nghĩa với yêu xã hội chủ nghĩa và phục tùng sự cai trị "muôn năm" của đảng; yêu nước ngoài vòng kim cô của đảng là phản động. 

Yêu nước trong không gian ý thức của tập thể những người chống đảng, tưởng dễ nhưng lại phức tạp vô cùng. Bị bắt: không khôn ngoan? Không bị bắt: hai mang? Bị bắt: coi chừng khổ nhục kế! Dân chủ chính tông, dân chủ giả hiệu, dân chủ buôn đô la, dân chủ buôn danh, dân chủ bức xúc vì đời đang bắn pháo bông cho người khác mà không bắn pháo bông cho mình! Ai là người yêu nước chân chính? Cái gì là chân chính? Có còn vị trí khách quan nào để xác định lòng yêu nước chân chính? 

Yêu nước đôi lúc một màu xám xịt.

Có những người phải im lặng trong yêu nước cách riêng của mình và chấp nhận mọi sự ngờ vực trong vùng yêu nước xám xịt này.

Vậy mà họ vẫn kiên trì tiến bước. Không phải một năm, hai năm mà có những người dong ruổi cả đời. 

Đã có những ngày một mình lủi thủi sang sông của anh ngày nay đầu đã bạc. 

Đã có những buổi tối em lang thang tìm chỗ ngủ trọ vì bị anh cả, chị dâu đuổi ra khỏi nhà bởi những hành động đấu tranh; tháng sau em đã không còn nỗi lo đó vì đã có ngục thất dung thân. 

Và những tháng ngày chui rúc ở Miên, ở Lào, ở Thái, tim muốn quay về nhưng đầu bảo phải trốn xa. 

Vẫn còn đó hơi lạnh của những đêm tối hôm qua trong tù và những đêm tối hôm nay tự do co ro một mình; những lời khen ngợi đã im tiếng, chỉ còn lại gánh nặng giang san vẫn đè nặng lên vai và tên côn an vẫn ngồi canh trước ngõ. 

Có những người vẫn đeo đuổi một con đường. Có những người vừa mới khởi hành, đích đến vẫn mù sương. Có những người đã nằm xuống trước khi được sống trọn một ngày của ước mơ thành sự thật. 

*

Mai này đất nước chắc chắn sẽ hồi sinh. Sẽ có những lãnh tụ, anh hùng được ghi tên vào sử sách. Nhưng vẫn còn đó rất nhiều người âm thầm, vô danh đang làm một giọt nước ở đáy ly cho một ngày ly nước tràn đầy, đang làm một viên gạch ở tận đáy cùng cho nhà Việt Nam vươn lên. Họ âm thầm trong cô đơn ngày hôm nay và sẽ vô danh trong cô độc ở những trang sử mai sau. Họ sẽ bước vào quên lãng của cuộc đời để nhường chỗ cho những chính trị gia bước vào sân khấu mới. Nhưng hôm nay họ vẫn tiến bước. Vì yêu nước đối với họ không còn là quyết định lý trí, không còn là một nhận thức về trách nhiệm phải cưu mang. Với họ, yêu nước là bản chất con người của họ. Không thể sống khác. 

Và họ mãi mãi vẫn là những kẻ cô đơn trong nhà tù mang tên yêu nước của chính họ.

Rồi sẽ đến ngày ta về với đất

Những sầu, bi, thương, nhớ sẽ thờ ơ

Lòng đất lạ chắc gì yên nhắm mắt

Hỏi đêm nay trống vắng định về đâu

Trong trí nhớ mịt mù như lá rụng

Những con đường đi, đến sẽ mông lung

Sẽ tưởng tưởng một mặt trời có thật

Gửi linh hồn thân xác với tro than

Lối mở về chắc hẳn có thênh thang

Hay hệ lụy vẫn theo ta muôn ngàn kiếp

Ta có sống cuộc đời ta đã mất

Giấc mơ nào nhung nhớ đã mang theo?

Dĩ vãng chập chùng biết có còn réo gọi

Ân tình xưa, nghĩa cũ liệu buông tha

Nợ núi sông, mũi kim nhọn hôm qua

Hay nằm đó còn lo miếng cơm manh áo?

Nếu ta chết mang theo đời hệ lụy

Thì chi bằng gạt bỏ, xong, hôm nay

Khi sống chết như một làn chỉ nhỏ

Chết cách nào cũng vậy có sao đâu

Thì sống lại mà đi vào gươm giáo

Vết chém sâu có ngọt cũng vui vui

Biết đâu mai thân xác muốn ngũ vùi

Lòng đất cũ nằm yên mà nhắm mắt...

Vũ Đông Hà