Nhiễm độc miền Trung Việt Nam : Chưa rõ vùng biển nào hải sản an toàn

Biểu tình tại Hà Nội ngày 01/05/2016.

Trọng Thành

Vụ công ty Đài Loan Formosa, tại Hà Tĩnh, xả thải nhiều chất độc làm chết hàng trăm tấn cá và hủy hoại môi trường, tiếp tục là một khủng hoảng nghiêm trọng mà Việt Nam đang phải đối mặt. Hôm nay 22/08/2016, gần 5 tháng kể từ khi xảy ra thảm họa cá chết, chính quyền tổ chức một hội nghị công bố kết quả điều tra về hiện trạng nhiễm độc biển tại bốn tỉnh miền Trung.

Theo giáo sư Mai Trọng Nhuận (đại học Quốc Gia), đại diện của nhóm nghiên cứu, « Các thông số đặc trưng môi trường biển, trầm tích biển ở phần lớn các khu vực đã nằm trong giới hạn quy định của QCVN 10 – MT: 2015/BTNMT (ngoại trừ một số khu vực có dòng xoáy cục bộ như Sơn Dương-Hà Tĩnh, đông Nhật Lệ-Quảng Bình và Hòn Sơn Chài-Thừa Thiên Huế), đạt quy chuẩn đối với vùng bãi tắm, thể thao dưới nước, nuôi trồng thủy sản và bảo tồn thủy sinh ».

Điều tra nói trên - kết quả của các quan trắc kéo dài từ tháng 4 đến ngày 16/8/2016 – đã được Hội đồng thẩm định đa ngành của bộ Tài Nguyên Môi Trường Việt Nam thông qua.

Tuy nhiên, có nhà khoa học tham gia hội nghị đã lưu ý : cho đến nay chính quyền vẫn không công bố thông tin rõ ràng về các chất độc gây ô nhiễm, chất gì, cụ thể giảm bao nhiêu. Theo báo chí trong nước, việc ăn cá đã an toàn hay chưa tại bốn tỉnh miền Trung, hiện tại vẫn chưa có được câu trả lời rõ ràng, dứt khoát từ phía chính quyền.

Báo Lao Động dẫn lời giáo sư Nguyễn Chu Hồi, đề nghị bộ Tài Nguyên Môi Trường « gửi thông tin khảo sát biển về cho địa phương, để họ biết vùng biển nào đánh cá được, hết ô nhiễm ». Theo Lao động và Xã hội, bộ Y Tế vẫn chỉ đưa ra một kết luận rất chung chung là « Hàm lượng một số chất ô nhiễm trong hải sản đã giảm dần theo thời gian ». Còn người phụ trách nhóm điều tra Mai Trọng Nhuận, trong một phát biểu bên lề hội nghị, cho biết nước biển ở bốn tỉnh miền Trung nhìn chung an toàn cho nuôi trồng thủy sản (1).

Cùng với vấn đề an toàn thực phẩm vẫn trong tình trạng mơ hồ, tác động của độc chất đến các hệ sinh thái ven biển cũng là vấn đề để ngỏ. Đánh giá chính xác tác động của các chất độc do nhà máy Formosa thải ra đến các hệ sinh thái ven bờ biển bốn tỉnh miền Trung Việt Nam là câu hỏi lớn mà giới bảo vệ môi trường trong và ngoài nước liên tục yêu cầu.

Theo đại diện của nhóm nghiên cứu nhà nước Mai Trọng Nhuận, « Hệ sinh thái rạn san hô (…) đã bắt đầu có sự hồi phục tích cực ». Về phần mình, tiến sĩ hóa học Trần Hồng Côn, đại học Khoa học Tự Nhiên Quốc Gia (Hà Nội), cho biết đánh giá tác hại môi trường của độc chất tại các vùng ven biển là một chuyện rất khó, đòi hỏi sự tham gia của nhiều chuyên ngành khoa học và cần rất nhiều thời gian. 

Nhiễm độc biển miền Trung là một thảm họa sinh thái được coi là chưa từng có tại Việt Nam, khiến đời sống dân cư ven biển bốn tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên-Huế hết sức khốn đốn.

Đối với chính quyền, việc công ty Formosa thừa nhận sai lầm hồi cuối tháng 6/2016 và chấp nhận bồi thường 500 triệu đô la là một thành công. Tuy nhiên, đối với nhiều người dân, nhà khoa học, giới bảo vệ môi trường, bồi thường nói trên là hoàn toàn không thấm gì so với các thiệt hại xảy ra, mà cho đến nay vẫn chưa được đánh giá thực sự (2). Nhiều người lên án chính quyền tiếp tục bao che cho Formosa. Trong những ngày gần đây, dân chúng tại khu vực này nhiều lần tuần hành đòi công lý cho các nạn nhân của Formosa.

Trọng Thành

----

(1) Tuy nhiên, ông Mai Trọng Nhuận cũng thừa nhận, "vùng Sơn Dương - Hà Tĩnh, một số vùng ở Quảng Bình gần bờ biển tập trung cao Phenol và Cianua cần được giám sát chặt chẽ". 

(2) Theo một nghiên cứu tổng kết những giá trị sinh thái của 9 hệ sinh thái toàn cầu năm 2012, được đăng tải trên tạp chí Ecosystem Service, riêng giá trị điều hòa sinh thái của một hecta san hô ước tính khoảng 350.000 đô la/năm (bảng so sánh 3).