 |
| Vận chuyển gạo ở nhà máy xay xát lúa gạo tại Vĩnh Long |
Nam Nguyên
Chính phủ quyết định mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo vụ đông xuân ở đồng bằng
sông Cửu Long, trước dự báo u ám về đầu ra xuất khẩu của Hiệp hội Lương thực
Việt Nam (VFA) và tình trạng được mùa mất giá.
Không còn hiệu quả?
Ngày 5/3 Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết Chính phủ đã đồng ý chủ
trương mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo vụ đông xuân. Tuy vậy cùng ngày 5/3, trên
Thời báo Kinh tế Saigon ông Trương Thanh Phong chủ tịch VFA nói rằng chương
trình mua tạm trữ lúa gạo những năm về trước đã phát huy tác dụng, giúp nông dân
có lãi nhưng kể từ năm 2012 chương trình này không còn hiệu quả.
Đây là lần đầu tiên Chủ tịch VFA nhìn nhận chính sách tạm trữ lúa gạo đã
không còn phù hợp và tỏ ra không mặn mà với việc mua tạm trữ theo cách thức
trước kia. Theo đó doanh nghiệp do VFA phân bổ được Nhà nước cho vay vốn lãi
suất 0% trong thời gian ba tháng, để mua tạm trữ gạo theo mức giá ấn định và chờ
xuất khẩu. Nay VFA quan ngại Thái Lan xả kho gạo hàng chục triệu tấn chào giá
thấp hơn gạo Việt Nam. Gạo cấp thấp của Việt Nam cũng đang mất dần thị trường
Châu phi, Trung đông trong khi các nước Đông Nam Á giảm mua các hợp đồng tập
trung cấp chính phủ
Trong thời gian dài, đại biểu quốc hội và các chuyên gia cho rằng, kế hoạch
mua tạm trữ với vốn vay không lãi suất chỉ mang lại lợi ích cho doanh nghiệp
không thực tế hỗ trợ nông dân. Cách mua tạm trữ tạo cho doanh nghiệp cơ hội
nhanh chóng ký hợp đồng xuất khẩu giá thấp miễn là có lời. Giờ đây thì chính VFA
lại không phấn khởi vay vốn để mua tạm trữ vì sợ không có đầu ra xuất khẩu,
miếng bánh trước kia doanh nghiệp tranh nhau được phân bổ chỉ tiêu nay Chủ tịch
VFA tỏ vẻ không đoái hoài.
Một nông dân ở đồng bằng sông Cửu Long mới thu hoạch lúa Jasmine 85 cho biết
giá xuống rất nhanh, phải vội vã bán dù lời rất ít. Ông tỏ vẻ ngán ngẩm với
thông tin chính phủ sẽ giao VFA thực hiện mua tạm trữ gạo vụ đông xuân vào thời
điểm thu hoạch rộ.
“Theo tôi nghĩ mấy ‘ổng’ chỉ tung cái tin trấn an lòng dân, tạm trữ chỉ là
cái chiêu của mấy ‘ổng’ thôi. Tạm trữ kiểu gì đợi cho lúa rớt giá thảm thiết rồi
mua nhóng lên một trăm đồng bạc thật quá dễ. Hiện nay giá 5.000đ mấy ‘ổng’ có
giỏi mua tạm trữ đi, đâu có dám! Đợi nó xuống 4.100đ-4.200đ mua nhóng lên một
chút rồi nói nhà nước lo cho dân… Chỉ cần mấy ‘ổng’ không xuất khẩu vài hợp đồng
thì tất nhiên gạo phải dội giá… cái tạm trữ này đối với nông dân không có hưởng
lợi ích gì hết.”
 |
| Nông dân phơi lúa trên một cánh đồng ở huyện Phú Nhuận, tỉnh Tiền Giang |
Trữ gạo lâu sợ xuống cấp?
Phải đến cuối tháng 3 dương lịch mới là thời điểm thu hoạch rộ vụ lúa đông
xuân ở đồng bằng sông Cửu Long. Thế nhưng giá lúa và gạo nguyên liệu cùng giảm
tới 600đ/kg trong vòng 1 tháng từ ngày 5/2 tới ngày 5/3. Việc lúa gạo giảm giá
rất nhanh làm cho thương lái bỏ tiền cọc không mua lúa của nông dân vì sợ lỗ
nặng.
Trao đổi cùng chúng tôi, ông Đoàn Ngọc Phả phó Giám đốc Sở Nông nghiệp Phát
triển Nông thôn An Giang cho biết giá lúa hiện nay nông dân có thể có lời từ
1.000đ trở lại tương đương 25% giá thành, nhưng vào vụ thu hoạch rộ giá còn giảm
nữa và những nông dân phải thuê ruộng để canh tác thì chắc chắn bị lỗ vốn. Về
vấn đề tạm trữ, ông Đoàn Ngọc Phả cho rằng nó có tác động giảm áp lực nguồn
cung, nhưng nên có nhiều dạng tạm trữ không chỉ một mình doanh nghiệp. Theo ông
doanh nghiệp trữ gạo đặc biệt các Tổng công ty lương thực Nhà nước không còn mặn
mà kế hoạch tạm trữ vì lúc trước dễ xuất khẩu, nhưng từ năm ngoái thị trường bế
tắc, họ không thể trữ gạo lâu sợ xuống cấp phải bán dù giá thấp. Ông nói:
“Tăng khả năng tạm trữ của Cục Dự trữ Nhà nước cũng rất là cần thiết, cái
đó không phải thương mại nhưng nó cũng góp phần trong giai đoạn lúa thu hoạch
rộ. Các doanh nghiệp nhà nước như Vinafood II không có kho chứa lúa mà chỉ có
kho chứa gạo trong khi các doanh nghiệp cánh đồng lớn thì ở ngay vùng nguyên
liệu họ có cụm kho sấy xay xát, kho chứa lúa vì họ mua lúa tươi, sấy rồi để đó
khi có nhu cầu mới xay xát và chế biến thành gạo xuất khẩu.
Thành ra các doanh nghiệp này như Cty Bảo vệ Thực vật An Giang rất mong
muốn được hỗ trợ để tạm trữ, vì đàng nào họ cũng phải mua vì đã ký hợp đồng với
nông dân, mua theo giá thị trường nhưng tất nhiên có nhiều người mua thì nhu cầu
tăng lên đỡ rớt giá. Nói chung tạm trữ tại doanh nghiệp thì hiện nay các doanh
nghiệp có vùng nguyên liệu có kho chứa lúa có lò sấy thì họ hưởng ứng mạnh hơn.
Còn doanh nghiệp gạo mấy năm trước qua tháng ba tháng tư thì giá gạo lên họ tạm
trữ có lời hoặc không lỗ. Nhưng năm rồi do tình hình xuất khẩu thế giới họ bị
lỗ.”
TS Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông
nghiệp Nông thôn trụ sở ở Hà Nội, nhận định về điệp khúc được mùa mất giá và mua
tạm trữ ở đồng bằng sông Cửu Long:
“Cấp thời thì như mọi năm Nhà nước vẫn có giải pháp thu mua tạm trữ để mà
nâng giá trên thị trường lên, đảm bảo một mức lợi ích nhất định cho người nông
dân. Năm nay việc mua tạm trữ sẽ được làm nhưng không chỉ có sự tham gia của các
doanh nghiệp xuất khẩu mà còn có các doanh nghiệp trực tiếp hỗ trợ đầu tư cho
nông dân ở các cánh đồng mẫu lớn. Các doanh nghiệp đó làm thì sẽ tốt hơn. Thế
nhưng theo tôi, vấn đề cơ bản, giải quyết tận gốc của vấn đề không phải là những
giải pháp mang tính ngắn hạn như thế. Về căn bản sẽ phải tổ chức lại toàn bộ
chuỗi giá trị lúa gạo của Việt Nam, để mà tất cả các tác nhân tham gia vào chuỗi
giá trị đó nhất là vai trò của người nông dân rất nhỏ, rồi đến các doanh nghiệp
chế biến, các doanh nghiệp đã đầu tư đầu vào hỗ trợ cho người nông dân sản xuất,
cho đến các doanh nghiệp được quyền xuất khẩu, tất cả mọi tác nhân đó đều phải
có tiếng nói cho việc quản lý thị trường, mọi quyết định xuất khẩu trong chuyện
điều hành quá trình phát triển của ngành hàng.”
Việc sản xuất và tiêu thụ lúa gạo của Việt Nam rõ ràng sẽ phải được tổ chức
lại, đây cũng là sức ép chung cho tất cả các ngành hàng nông nghiệp khác. Nhưng
quan trọng nhất vẫn là phải có chiến lược về thị trường tiêu thụ, rồi mới phát
triển sản xuất. Câu chuyện gia tăng trồng lúa xuất khẩu gạo đứng thứ nhì thế
giới, nhưng thu nhập của nông dân thì ngày một mỏng dần chính là bài học kinh
nghiệm đắt giá.
Nam Nguyên
0 nhận xét:
Đăng nhận xét