Đã đến lúc trả lời phỏng vấn ‘đài địch’

Phạm Chí Dũng

“Trả lời phỏng vấn các đài RFA, VOA, BBC... là trả lời giặc”

Dù không khí “mở miệng” trong nước có đỡ bị bóp nghẹt so với những năm trước, trong vài năm gần đây đài RFA vẫn chỉ tiếp cận được những quan chức phần nào đại diện cho lực lượng vũ trang nhưng đã nghỉ hưu như Thiếu Tướng Lê Văn Cương - nguyên viện trưởng Viện Nghiên Cứu Chiến Lược, Bộ Công An, và Thiếu Tướng Lê Mã Lương - nguyên giám đốc Bảo Tàng Quân Sự Việt Nam.

Nhưng chỉ ba tuần sau Đại Hội 12 của đảng cầm quyền, một quan chức cao cấp còn đang làm việc của đảng là Vũ Ngọc Hoàng, phó trưởng Ban Tuyên Giáo Trung Ương, đã toát lộ một biểu cảm chưa từng có tiền lệ: Trả lời phỏng vấn đài RFA.

Một tín hiệu mới? Dù gì chăng nữa, cuộc trả lời phỏng vấn trên vẫn là một hiện tượng “chuyển hóa tư tưởng” rất đáng phân tích.

Từ nhiều năm qua, trong số các đài Việt ngữ quốc tế, RFA luôn bị bị xem là “đài địch” đầu bảng. Không hiếm việc những tờ báo đảng sắt son nhất với sự nghiệp “bảo vệ thành quả cách mạng” như Nhân Dân, Quân Đội Nhân Dân, Công An Nhân Dân... đã nhiều lần lôi tên RFA như một kẻ tử thù và mạt sát không thương tiếc.

Trong một lần bắt giữ trái phép rồi hỏi cung nhà báo độc lập Phạm Chí Dũng vào giữa năm 2015, cơ quan an ninh điều tra - công an ở Sài Gòn - còn khẳng khái tuyên bố: “Trả lời phỏng vấn các đài RFA, VOA, BBC... là trả lời giặc.”

Nhưng không những trả lời “giặc,” dường như Phó Trưởng Ban Tuyên Giáo Trung Ương Vũ Ngọc Hoàng còn không né tránh những câu hỏi nhạy cảm của RFA.

Khi được hỏi, “Đảng đã đề cập rất nhiều đến chuyện kiểm soát quyền lực, một bộ trưởng đề cập thẳng ở đại hội chuyện độc lập giữa ba nhánh chính của nhà nước. Vậy cụ thể sẽ có gì mới trong việc kiểm soát quyền lực sắp tới?”, ông Vũ Ngọc Hoàng trả lời: “Kiểm soát quyền lực là việc nhất thiết phải làm. Đại hội 12 vừa rồi đã khẳng định như vậy. Trong đó, theo tôi nghĩ, cần thiết và quan trong hàng đầu là việc phân quyền giữa ba nhánh lập pháp, hành pháp và tư pháp cho hợp lý nhằm bảo đảm độc lập tương đối và thực hiện kiểm soát quyền lực lẫn nhau để hạn chế tối đa các sai sót hoặc sớm phát hiện và sớm điều chỉnh khi có sai, bảo đảm sử dụng quyền lực đúng quyền hạn và đúng mục đích, không lạm quyền, không lộng quyền, không để tha hóa quyền lực.”

Cũng là lần đầu tiên, cụm từ “độc lập tương đối” được một quan chức cao cấp của đảng phác tả về cơ chế kiểm soát quyền lực ba nhánh, tuy vẫn chưa nói thẳng về tính “tam quyền phân lập” mà phương Tây đã áp dụng hữu hiệu rất nhiều thế kỷ trước.

Điều gì đang xảy ra?

Những người sống trong nội bộ đều nằm lòng: Không một đảng viên nào có quyền “qua mặt” đảng Cộng Sản. Không một bài viết hay cuộc trả lời phỏng vấn cho báo đài nước ngoài nào mà không được báo cáo cho chi bộ và cấp ủy theo các quy định khắc nghiệt bằng văn bản và cả quy định bất thành văn nhưng ai cũng phải tự hiểu.

Không hiếm trường hợp những cán bộ A, B... bị thi hành kỷ luật chỉ vì trả lời phỏng vấn của đài BBC Việt ngữ khá trung dung về quan điểm chính trị, chưa nói đến một đài “chống cộng” như RFA.

Hẳn thời thế đang đổi khác và diễn biến khôn lường. Đời thay đổi khi “chúng ta” - giới quan chức xu thời và kể cả những quan chức có tiếng thủ cựu - buộc phải thay đổi. Cách tốt nhất để “hội nhập quốc tế” là hội nhập truyền thông. Cách can đảm nhất để hội nhập truyền thông là bình thường hóa quan hệ với các đài VOA, BBC, RFI, báo chí quốc tế và cả đài RFA. Nếu cả Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng lẫn Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng đều chẳng mệnh hệ gì sau khi trả lời phỏng vấn BBC thì mọi đảng viên đều có quyền bình đẳng ngang nhau.

Tuyên giáo trung ương - cơ quan hàng đầu về tư tưởng của Việt Nam - càng có trách nhiệm gương mẫu đi đầu. Chẳng gì thì trước và trong đại hội 12, không phải bất kỳ tờ báo nhà nước nào mà những trang mạng xã hội luôn bị coi là “địch” như Ba Sàm, Dân Luận, Tin Tức Hàng Ngày mới là địa chỉ được “chọn” để công khai hóa về nhiều khuất tất tài sản và tham nhũng trong nội bộ đảng.

Vũ Ngọc Hoàng = Nguyễn Phú Trọng?

Câu chuyện chuyển hóa tư tưởng ở Việt Nam ngày càng hấp dẫn.

Ngay trong thời gian diễn ra đại hội 12, ông Vũ Ngọc Hoàng đã trả lời phỏng vấn báo Người Lao Động, mà theo báo này tường thuật thì ông Hoàng “tỏ ý tin tưởng nếu quyết tâm, tích cực, chủ động thì có thể tiến tới bầu trực tiếp tổng bí thư tại đại hội đảng.”

Trước câu hỏi của báo Người Lao Động “Ông có cho rằng thực hiện tranh cử trong đảng sẽ giúp đánh giá, lựa chọn chính xác hơn những người giữ trọng trách?”, ông Vũ Ngọc Hoàng bộc lộ: “Tôi nghĩ về lâu dài, công tác bầu cử trong đảng nên có tranh cử để nhiều người lên trình bày phương án của mình trước đông người, nói rõ dự định nếu trúng cử vào vị trí đó sẽ làm gì... Sau đó, các ứng cử viên tranh luận với nhau một cách công khai. Đó là một cơ chế tốt, tiến bộ, cần tích cực chuẩn bị nhằm sớm triển khai.”

Có thể cho rằng, đây là lần rất hiếm hoi một tờ báo nhà nước dám vượt qua rào cản tuyên giáo để đặt câu hỏi về vấn đề tranh cử trong đảng - mà thực chất là “tranh cử kiểu phương Tây.” Nhưng là lần đầu tiên, một quan chức có trách nhiệm và lại là lãnh đạo Ban Tuyên Giáo Trung Ương - cơ quan nổi tiếng là xơ cứng và giáo điều - không phủ nhận tính cần thiết của cơ chế tranh cử trong đảng, cho dù vẫn chưa hứa hẹn khi nào đảng Cộng Sản sẽ thực thi cơ chế này.

Trước đại hội 12, ông Vũ Trọng Hoàng bất chợt nổi bật trên tạp chí Cộng Sản như một cây viết chống trả và hạ bệ các nhóm lợi ích, những kẻ tham vọng quyền lực. Nhiều dư luận cho rằng đích nhắm của ông Hoàng là Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng và nhóm “sân sau” gắn liền.

Được xem là cánh tay mặt của tổng bí thư, phát ngôn của Ban Tuyên Giáo trung ương khá thường mang tính “định hướng” về những việc mà đảng Cộng Sản có thể thực hiện trong tương lai, dù chưa biết tương lai ngắn hạn, trung hạn hay dài hạn. Logic có thể hình dung là nếu não trạng của ông Vũ Ngọc Hoàng có thể “chuyển” thì điều đó có nghĩa là tư duy của ông Nguyễn Phú Trọng đã có hơi hướng thay đổi.

Nhưng thay đổi theo hướng nào?

Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa?

Trước và trong đại hội 12, một hiện tượng đáng chú ý khác là cụm từ “xã hội chủ nghĩa” xuất hiện với tần số ít hơn hẳn các đại hội đảng trước đây. Thay vào đó, dường như giới quan chức tuyên giáo đang gắn tư tưởng Hồ Chí Minh chặt chẽ hơn với những gì đã diễn ra cách đây bảy chục năm - nghĩa là Hiến Pháp năm 1946.

Cũng đang xuất hiện một luồng quan điểm trong đảng muốn đưa đảng Cộng Sản trở về tên đảng Lao Động thời Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Cho tới lúc này, hình như gần hết giới quan chức đương nhiệm và về hưu đều nhận ra chủ nghĩa xã hội là một cuộc đuổi bắt bất tận của những cái bóng.

Những lãnh đạo trẻ tuổi như tân ủy viên bộ chính trị Võ Văn Thưởng càng ít đá động tới chủ nghĩa xã hội, cho dù tốt nghiệp ngành Mác-Lê.

Vậy ẩn ý gì của Nguyễn Phú Trọng khi sắp xếp Võ Văn Thưởng vào vị trí trưởng ban tuyên giáo trung ương?

Mặc dù bị xem là người có quá ít kinh nghiệm về công tác tư tưởng, đặc biệt trong việc chỉ đạo và quản lý trí thức và văn nghệ sĩ cây đa cây đề và cả khụng khiệng ở Bắc Hà, Võ Văn Thưởng không bị xếp vào hàng bảo thủ không nhìn qua sống mũi của mình.

Nếu Nguyễn Phú Trọng muốn mở ra một sự thay đổi về tư tưởng, dù là nhỏ, Võ Văn Thưởng sẽ là một cành ô liu. Cấp dưới của ông Thưởng - phó trưởng ban thường trực Vũ Ngọc Hoàng - tất nhiên là người có nhiều kinh nghiệm hơn để đi những nước cờ mang tính mạo hiểm nhưng còn thể hiện đôi chút bản lĩnh như việc trả lời phỏng vấn “đài địch” RFA mới đây.

Vài biểu hiện mang hơi hướng “thoát Trung” gần đây của Bộ Chính Trị đảng, cùng chuyến công du Việt Nam Tháng Năm tới đây của tổng thống Mỹ, sẽ khiến Tổng Bí Thư Trọng được nâng cao thể diện lần thứ ba liên tiếp, sau Tháng Bảy, 2015 ở Washington và Tháng Giêng năm nay với “Tôi bất ngờ” tại đại hội 12 của đảng cầm quyền.

Tôn tạo thể diện và tập trung quyền lực hơn bao giờ hết, Nguyễn Phú Trọng đang có những điều kiện lớn để tự thay đổi và thay đổi, nếu ông muốn thế.

“Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa” có thể là một trong những kịch bản đổi thay ấy.

Phạm Chí Dũng