 |
| Ts Tô Văn Trường |
Sức
mạnh phát triển đất nước chính là “nhân”- là con người, là nhân tâm. Phải có nhân hòa thì mới có nội lực. Làm thế
nào để có nhân hòa?
Người
ta thường nói tới "Sự thông minh của trái tim", chính là để nói về cái tâm. Vì
cái tâm đó, Việt Nam đã đánh thắng những đế quốc mạnh nhất, bởi đã tìm ra những
phương án thông minh, mà chính TS Henry Kissinger (đã từng làm việc cho 03 đời
Tổng thống Mỹ) cũng đã phải thú nhận.
Cái
tâm chỉ còn là lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm?
Nhưng
phải nói sau chiến tranh, và nhất là từ khi bước vào kinh tế thị trường, cái
“chữ tâm” đó đang nhạt dần và bị… bỏ quên.
Hầu
hết khi phân tích chiến lược, người ta sử dụng phương pháp phân tích SWOT
(Strength-Weakness-Opportunity-Threats:
Mạnh, yếu, cơ hội và thách thức). Nhìn rộng ra một đất nước thì vị
trí địa lý, tài nguyên thiên nhiên, con người, hệ thống thể chế thuộc về nội
lực, còn thời cơ và thách thức chính là ngoại lực.
Nội
lực đúng là toàn bộ nguồn lực bên trong, sẽ được bổ sung tự nhiên hay tổn thất
trong quá trình xây dựng và phát triển, tùy thuộc vào hiệu quả vận hành tương
tác với nguồn lực bên ngoài. Nhưng nội lực phải coi là yếu tố quan trọng nhất,
mang ý nghĩa quyết định sự thành bại của quá trình này.
Ngày trước, trong
sách Tam quốc, nói đến Tôn Quyền có địa lợi, Tào Tháo có thiên thời, Lưu Bị chỉ
có nhân hòa mà cũng ngang ngửa thiên hạ. Đủ biết nội lực, trong đó, con người
với chữ tâm quan trọng dường bao.
Những
yếu tố làm nên nội lực, gồm nhiều thứ
nhưng có lẽ cơ bản nhất vẫn là con người và thể chế gắn những con người đó với
nhau. Tài nguyên tất nhiên là một phần của nội lực nhưng không phải là cái quan
trọng nhất. Ở các nước OECD thì 80% tài nguyên của họ là con người.Thiên thời là
một cái gì đó khách quan gồm cơ hội hoặc thách thức.
Cũng có ý kiến cho
rằng nội lực của Việt Nam, phần cứng là tài nguyên thiên nhiên, phần mềm là con
người hay nói cách khác nội lực Việt Nam chính là thiên thời, địa lợi nhân
hòa.
Theo thiển nghĩ
của người viết bài, phần mềm còn là tư tưởng chi phối xã hội và hệ thống thể
chế gắn kết xã hội, văn hóa… như một hệ
điều hành (ví dụ như thể chế kinh tế thị trường, nhà nước pháp quyền, xã hội
dân sự hoặc tam quyền phân lập).
Lâu nay, ta dùng
các hệ điều hành làm chủ tập thể, kinh tế quốc doanh là chủ đạo, đất đai là sở
hữu toàn dân, tư duy lợi dụng nhiệm kỳ hay còn gọi tư duy trục lợi (tư duy thò
lò), chuyên chính vô sản, để vận hành đất nước. Sự phát triển đất nước hiện nay
là kết quả, là sản phẩm của hệ điều hành này.
Có điều, trong
quá trình phát triển, tự lúc nào, trong kinh tế, đã xuất hiện lợi ích nhóm, mang
tính chất đặc quyền đặc lợi, rất ảo nhưng cái di hại lại rất cụ thể. Khi đó, cái
tâm con người chỉ còn ý nghĩa là… lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm của
mình.
Chính nhóm đặc
quyền, đặc lợi này nhờ hệ điều hành còn có những khuyết tật, lỗ hổng ấy mới muốn
níu giữ nó vì rời nó ra là họ khó sống.
Đừng quên rằng, chính cố Tổng Bí thư Trường Chinh khi còn sống, là một
trong những lãnh đạo rất ủng hộ Đổi mới
phát biểu tại Đảng bộ Hà Nội 19/10/1986 đã chỉ rõ “Lãnh đạo đã phạm những sai lầm nghiêm trọng và kéo dài về chủ
trương, chính sách lớn.
Nguyên nhân là
do tả
khuynh, ấu trĩ, duy ý chí, trái quy luật khách quan… đã mắc sai lầm lại bảo thủ, trì trệ, không
dũng cảm sửa chữa…”
(Văn kiện Đảng toàn tập; Tập 47, trang . 270.)
Để đấu tranh chống bá quyền, bành trướng, đưa
dân tộc vượt qua những cam go, thách thức hiện nay, Việt Nam phải phát huy sức mạnh
đoàn kết toàn dân tộc. Ý kiến khác nhau, quan niệm khác nhau là một tất yếu
khách quan, có tính quy luật. Nhưng nếu để kéo dài thực trạng đó một cách không
bình thường, kéo dài thực trạng lợi ích nhóm sẽ dẫn đến phá vỡ sức mạnh đoàn kết
toàn dân.
Dựa vào đâu?
Việt Nam không thể dựa vào tài nguyên thiên nhiên để phát triển được vì
tài nguyên khoáng sản của nước ta rất nhỏ bé, manh mún. Thậm chí không có khoáng
sản nào có lợi thế để cạnh tranh có hiệu quả (nhập khẩu còn rẻ hơn khai thác),
trừ than, dầu, khí, nước ngọt, cát, đá, sỏi và đất. Than, dầu khí thì sắp hết
(30 năm nữa là đóng cửa bể than Quảng Ninh). Nước ngọt 70% phụ thuộc nguồn nước
đầu nguồn xuất phát từ cao nguyên ở Vân Nam của Trung Quốc (hệ thống sông Hồng
và sông Cửu Long).
Đất, chủ yếu là nông nghiệp, phụ thuộc thiên nhiên, nguồn tưới phụ thuộc
nước ngọt của các hệ thống sông cũng không phải nhiều. Ngay cả đá vôi làm xi
măng, trữ lượng khai thác được và có hiệu quả cũng chỉ có khoảng 2 tỷ tấn. Còn
lại chỉ làm đá rải đường. Tài nguyên sinh học (flora & fauna) cũng nhỏ bé,
lại đang ngày càng "teo" đi nhanh chóng.
Điều đó là một hạn chế nhưng có đáng sợ không? Thế giới, không thiếu những nước tài nguyên khoáng sản
nghèo nàn, nhưng đã trở thành nước rất giầu có, nhờ cái tâm con người cũng rất
.. giầu. Có thể thấy như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Đài Loan , Hồng Công vv…
Ngược lại cũng có những nước giầu có khoáng sản nhưng đã không giữ được
uy thế đó của mình. Như Hà Lan chẳng hạn. Cho dù vẫn là quốc gia phát triển,
nhưng Hà Lan đã không duy trì được vị trí đứng đầu thế giới về phát triển công
nghệ điện tử, chỉ vì ỷ lại quá nhiều vào dầu ở biển Bắc (hiện thua xa Nhật Bản
và Hàn Quốc ). Cái gọi là "căn bệnh Hà
Lan" ngày xưa cũng chính là "lời nguyền của tài nguyên khóang sản" ngày
nay.
Đủ hiểu, sức mạnh phát
triển đất nước chính là “nhân”- là con người, là cái nhân tâm. Nhưng phải có nhân hòa thì mới có nội lực.
Làm thế nào để có nhân hòa? Xưa, Vua Trần Nhân Tông đã là một tấm gương sáng về
tập hợp lòng dân chống giặc ngoại xâm, và hòa giải, đoàn kết dân tộc sau chiến
thắng, làm nên một Đại Việt hùng cường.
Nước Nhật, người Nhật chẳng hề được ưu đãi chút nào từ cái “thiên và
địa”, những họ đã chẳng hề mảy may ca thán về những rủi ro, bất hạnh. Nước Nhật
không có rừng vàng, biển bạc, chỉ có sức mạnh từ lòng yêu nước và tự trọng của
người Nhật. Đầu hàng Mỹ và chịu nhận Mỹ làm đồng minh ngay sau khi thua trận đại
chiến thế giới lần thứ hai là một quyết định sáng suốt của Nhật Hoàng, với sự
ưng thuận của toàn bộ nội các Nhật. Và việc không truy cứu trách nhiệm Nhật
Hoàng trước chiến tranh cũng thông minh không kém, từ cả phía người Nhật và
người Mỹ.
Nội lực của người Nhật chính là tự cường, chính là “nhân hòa”.
“Nhân hòa” trong
nội lực nước Việt
Thể chế văn minh
là mảnh đất và môi trường để nội lực đất nước phát triển. Để người Việt có thể
tìm thấy hạnh phúc bằng chính lao động chân chính được gieo trên mảnh đất này
Bàn về cái nhân,
là thứ “nhân định” mà chúng ta hoàn toàn có thể tạo lập được. Người viết bài chỉ
xin nêu ra những cái khiếm và những cái khuyết để có thể cùng nhau khắc phục.
Chuyển hướng
nhận thức chính mình
Để có được nội
lực, trước hết người Việt phải chuyển hướng nhận thức của chính mình, để thoát
khỏi óc nô lệ - nô lệ vào cái dốt, cái yếu kém, cái viển vông, mơ hồ và cả nô lệ vào học vấn. Vì cái gì cũng có
giới hạn, chỉ có sự ngu dốt, nếu không chịu học hỏi là… vô giới
hạn!
Chiến lược Nhà
nước cho sự phát triển 05 hay 10 năm tới không phải khó lắm. Khó nhất là đạt
được bằng cách nào? Như Mác nói đại ý «Thời đại này khác thời đại trước không phải
sản xuất ra được cái gì, mà là dùng cái gì để sản xuất ». Bây giờ, mở rộng ý
tưởng ấy là hợp tác với ai để có vốn, công nghệ, nguyên liệu để sản xuất và bán
cho thị trường nào? Đó là “nhiệm vụ chính trị” số một.
Xác định ta,
bạn, thù, đối tác cũng phải trên cơ sở đó mà nhìn nhận. Nhiệm vụ bảo vệ độc lập
chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ là "sợi chỉ đỏ" xuyên suốt, quốc gia nào cũng phải
thực hiện, không chỉ có VN. Nước Việt đang hội nhập thế giới văn minh, hiện đại
mà xem tư bản là kẻ thù thường xuyên thì chuyện xác lập quan hệ đối tác chiến
lược sẽ ra sao? Ta mà còn không tin thì làm gì "cả hai ta" đều có "niềm tin
chiến lược".
Một nhược điểm
rất rõ, là đa phần giới có trình độ học vấn, thì mắc bệnh “hàn lâm”, chỉ chăm
nhằm vào những cái đích rất cao siêu, rất oách như kỹ thuật na-nô, những thứ
siêu việt mà giới khoa học thế giới đang ồn ào, trong khi nội hàm năng lực, hoàn
cảnh và phương tiện đều thiếu thốn và yếu kém.
Trong khi thực
tiễn đất nước đòi hỏi người Việt, nhất là tầng lớp trí thức, có học vấn cần moi
đầu, vắt óc nhắm vào những thứ thật bình thường, bình dị như hạt lúa, củ khoai,
con cá … xem có cách nào cho tốt hơn, cho bà con nông dân được
nhờ.
Đó là những những thứ bình thường mà chẳng tầm thường
chút nào.
Vậy nên, có
người đã nói theo kiểu “cười ra nước mắt”: Cái sự khoa học ở xứ ta đang trở
thành khóa hóc (!) – chẳng mở được gì cả, đặc biệt là khoa học về các lĩnh vực
công nghệ, khoa học kỹ thuật, khoa học chính trị xã hội.
Hiện tượng “có
đoàn mà không có kết” cũng khá phổ biến khắp mọi lĩnh vực. Mạnh ai nấy làm,
giống như bàn tay xòe ra, bẻ ngón nào gãy ngón nấy, chẳng chịu cụm lại thành nắm
đấm cho đủ sức mạnh và vững chắc. Ở xứ người, nhiều cộng đồng các dân tộc càng
đông càng mạnh, còn cộng đồng người Việt ở nước ngoài thì sao? Nếu người Việt
chỉ gắng sức từng bộ phận mà không có sự phối hợp đồng bộ, tổng thể thì bị …
chuột rút (vọp bẻ) cũng là lẽ đương nhiên!
Anh hùng tạo nên
thời thế
Nhân hòa ở nước
Việt thời nay còn là cái phải nỗ lực, và giải quyết tốt các mâu thuẫn nảy sinh
trong quá trình vận động và phát triển mới hy vọng nội lực nước Việt mạnh lên.
Mâu thuẫn giữa lợi ích nhóm và lợi ích của đa số nhân dân. Mâu thuẫn giữa những
người muốn cách tân đất nước và những người thủ cựu, gắn với lợi ích nhóm. Lợi
ích nhóm là một trong những “vật cản” mà nước Việt phải chiến đấu lâu dài và chế
ngự.
Lê Nin nói: "Đào xuống, lật ra, xới tung lên những hàng
chữ dầy đặc đủ thứ lý thuyết, ta sẽ thấy đằng sau đó lồ lộ hiện ra cái gốc quyền
lợi trơ trọi, thô thiển!". Cái cần
đào đó, cũng đang nằm sâu trong lòng xã hội nước Việt.
Nước Việt đang
rất cần những anh hùng tạo nên thời thế.
Hai thứ đầu tiên
là “thiên và địa” vốn dĩ là những thứ nằm ngoài “nhân”, nên chỉ có thể lựa theo,
nương theo quy luật khách quan của nó để thích nghi, để mà tạo lợi thế cho “nhân
hòa”, không thể can thiệp, tác động vào được.
Còn “nhân hòa”
là yếu tố cơ bản của nội lực, thì không
ai khác, người Việt, những những có trọng cách, phải tạo được ra. Lâu nay, ta
nói nhiều về “lỗi hệ thống” và tính lạc hậu, xơ cứng của tư duy phát triển,
nhưng nói cho cùng thì hệ thống và tư duy xơ cứng đó là của chúng ta…. tạo
ra.
Vì vậy, nếu muốn
đất nước phát huy được nội lực thì mỗi người Việt Nam, trước tiên là các nhà
lãnh đạo phải quyết tâm vượt qua chính mình chứ không phải ngồi chờ sự thay đổi.
Sự vượt qua chính mình đó, đòi hỏi cả trí tuệ, ý chí, bản lĩnh và sự kiên trì,
lòng tin ở những giá trị văn minh, văn hóa.
Lợi ích dân tộc,
chủ quyền quốc gia, Nhà nước pháp quyền, xã hội dân chủ, đất nước giầu mạnh là
mục tiêu trên hết. Thể chế văn minh là mảnh đất và môi trường để nội lực đất
nước phát triển. Để người Việt có thể tìm thấy hạnh phúc bằng chính lao động
chân chính được gieo trên mảnh đất này.
Tô
Văn Trường
0 nhận xét:
Đăng nhận xét