 |
| Phạm Chí Dũng |
Phạm Chí Dũng
2016, Việt Nam bước vào kỷ nguyên Quốc Hội mới, chính phủ mới và ngân sách thủng túi.
“Cấm cửa” vay ưu đãi
Ngay sau hai chuyến làm việc liên tiếp tại Hà Nội của Chủ tịch nhóm
Ngân hàng thế giới Jim Jong Kim và Tổng Giám Đốc Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế
Christine Lagarde mà đã không hứa hẹn bất cứ khoản cho vay mới nào đối
với giới lãnh đạo Việt Nam, Bộ Tài Chính nước này đã biểu hiện một cử
chỉ lộ diện hơn nhiều so với thái độ cố giấu trước đây: tổ chức buổi họp
báo chuyên đề về chính sách cho vay lại vốn ODA vào ngày 22 tháng 3,
2016 tại Hà Nội.
Cuộc họp báo này thấm màu u ám. Cục Trưởng Cục Quản Lý Nợ và Tài
Chính Quốc Tế Trương Hùng Long thông báo: Một trong những điều khoản khi
Việt Nam không còn được vay theo điều kiện ODA vào năm 2017 là các
khoản vay hiện nay sẽ phải rút ngắn thời gian trả nợ hoặc chịu trả mức
lãi suất cao hơn so với cam kết trước đây.
Nếu giai đoạn trước 2010, thời hạn vay bình quân khoảng 30-40 năm,
với chi phí vay khoảng 0.7 - 0.8%/năm, bao gồm thời gian ân hạn, thì đến
giai đoạn 2011-2015 thời gian vay bình quân chỉ còn từ 10-20 năm, tùy
theo từng đối tác và từng loại vay, với chi phí vay khoảng 2%/năm trở
lên.
Dự kiến đến tháng 7, 2017, Việt Nam có thể không còn được vay theo
điều kiện ODA, phải chuyển chủ yếu sang sử dụng nguồn vốn vay ưu đãi và
tiến tới vay theo điều kiện thị trường. Nguồn vốn ODA đã vay chuyển sang
điều khoản trả nợ nhanh gấp đôi hoặc tăng lãi suất lên từ 2%-3.5%.
Thực ra, “điềm báo” đã hiện ra trước đó. Tháng 12, 2015, Ngân Hàng
Thế Giới đã đột ngột thông báo “dừng các khoản vay ưu đãi đối với Việt
Nam.”
Đương nhiên, điều khoản phải trả nợ nhanh và tăng lãi suất đương
nhiên có thể gây sốc cho ngân sách trong việc “thu xếp” các khoản nợ
trong thời gian tới.
Vậy nợ phải trả trong thời gian tới là bao nhiêu?
Ác mộng nợ công
Theo chính báo cáo của Bộ Tài Chính, con số trả nợ trong năm 2015
chiếm khoảng 16% tổng thu ngân sách. Trong năm 2016, các khoản phải trả
nợ và đảo nợ chiếm hơn 24% trên tổng chi ngân sách, riêng trả nợ là
14.7% tức là tương đương trên 150 nghìn tỷ đồng. Còn lại khoản đảo nợ là
95,000 tỷ đồng.
Trước cuộc họp báo trên của Bộ Tài Chính, tại Hội Thảo Công Bố báo
cáo tổng quan thị trường tài chính năm 2015 và chỉ số kinh tế dẫn báo do
Ủy Ban Giám Sát Tài Chính Quốc Gia tổ chức tại Hà Nội vào ngày 14 tháng
3, 2016, ông Trần Đình Thiên - viện trưởng Viện Kinh Tế, Viện Hàn Lâm
Khoa Học Xã Hội Việt Nam - đã phải thốt lên: “Ngân sách năm gay rồi, dự
báo năm sau sẽ tiếp tục gay thì ảnh hưởng thị trường tài chính của Việt
Nam.”
Vào cuối năm 2015, ông Bùi Quang Vinh - Bộ Trưởng Kế Hoạch và Đầu Tư
đã phát lộ, “Ngân sách trung ương chỉ còn 45,000 tỷ đồng.” Tại thời điểm
đó, ngay một số quan chức cấp cao cũng phải thừa nhận “tình hình ngân
sách là cực kỳ căng thẳng.” Sau đó, người ta chứng kiến phía chính phủ
chỉ đạo Bộ tài chính phải vay mượn khoảng 30,000 tỷ đồng từ Ngân hàng
nhà nước “để cân đối khó khăn ngân sách,” còn Bộ tài chính phải thoái
vốn tại hàng loạt ngân hàng và cả những doanh nghiệp đầy màu mỡ như
Vinamilk...
Trong khi đó, bội chi ngân sách đã vượt trần nguy hiểm từ lâu. Vào
năm 2013, bội chi ngân sách đã lên đến 6.3% GDP. Còn cuối năm 2015, để
“lập thành tích chào mừng đại hội đảng 12,” chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã
cam kết bội chi ngân sách năm 2015 sẽ không vượt quá 4.5% GDP. Nhưng
rốt cuộc, con số phải thừa nhận tại kỳ họp thứ 11 Quốc Hội tháng 3, 2016
là 6.1% GDP.
Nợ công quốc gia cũng “địa ngục” không kém. Càng gần thời điểm cuối
cùng của “Triều Đại Nguyễn Tấn Dũng,” tình hình số liệu nợ nần quốc tế
càng tung bay hơn. Nếu những năm trước, báo cáo của chính phủ chẳng bao
giờ chịu thừa nhận tỉ lệ nợ công/GDP tiệm cận giới hạn nguy hiểm 65%,
thì nay một số bộ ngành như Bộ Kế Hoạch và Đầu Tư, Bộ Tài Chính đã bắt
đầu thốt ra nỗi đau trần trụi này, dù còn kém thua rất xa so với tỉ lệ
nợ công/GDP thực tế đã vọt lên đến ít nhất 98% từ năm 2011 - theo chính
một chuyên gia nhà nước “làm ra 100 đồng thì đã phải dùng đến hết 98
đồng để trả nợ.”
Trong nợ công quốc gia, ODA chiếm một phần đáng kể và cũng là một thứ
trụ giúp cho chân đứng chế độ độc đảng khó bị gãy vụn trong suốt nhiều
năm qua.
Quả báo ODA
Tục ngữ Việt “Đi đêm có ngày gặp ma” đã ứng nghiệm dù quá muộn màng.
Quả báo ODA có thể đã bắt đầu từ năm 2012. Ngay trước thềm hội nghị
nhóm tư vấn các nhà tài trợ giữa kỳ năm 2012, Bộ Ngoại Giao Đan Mạch đã
không ngần ngại tuyên bố ngừng 3/4 dự án ODA tài trợ cho Việt Nam do
nghi ngờ một số cơ quan đơn vị sử dụng chi sai khoảng 11.4 tỷ đồng trên
tổng số tiền 69 tỷ đồng do Đan Mạch tài trợ, tức là tương đương khoảng
19.9 triệu cua-ron.
Năm 2013, phía Thụy Điển đã bắt buộc phải ngừng vô thời hạn các khoản
viện trợ ODA cho Việt Nam sau khi phát hiện hàng loạt gian dối của quan
chức Việt. Sau đó cả Bộ Ngoại Giao Australia vài vài quốc gia khác cũng
bắt đầu cắt giảm viện trợ.
Một trong những “gương người tốt việc tốt” ghê gớm nhất là vụ PMU18
vào năm 2006, với hình ảnh rất tiêu biểu của trưởng ban PMU18 Bùi Tiến
Dũng thuộc Bộ Giao Thông Vận Tải - một kẻ tắm bia khi quan hệ với gái.
Sau đó, báo chí Nhật Bản - chứ không phải báo chí Việt Nam - đã phát
hiện công ty tư vấn quốc tế Thái Bình Dương của Nhật đã phải hối lộ cho
quan chức Việt Nam phụ trách dự án đại lộ Đông-Tây ở Thành phố Hồ Chí
Minh một phần hoa hồng tương đương 10% giá trị hợp đồng. Lúc đó cũng là
một trưởng ban của PMU Đông-Tây là Huỳnh Ngọc Sĩ đã nhận số tiền hối lộ
trên 800,000 đô la.
Chỉ vài tuần lễ sau khi xảy ra vụ việc 6 quan chức ngành đường sắt
Việt Nam bị bắt tạm giam do bị nghi nhận tổng cộng 16 tỷ đồng tiền hối
lộ từ công ty Tư Vấn Giao Thông Nhật Bản (JTC), vào đầu tháng 6, 2014,
Bộ Ngoại Giao Nhật Bản đã ra thông báo cho biết các khoản vay mới bằng
đồng yen và các khoản tài trợ cho dự án đường sắt đô thị Hà Nội đã bị
đình chỉ.
Hạn ngạch đạo đức giới quan chức tham nhũng ODA đã không còn biết giới hạn chấm mút là gì.
Thậm chí còn có những tỉ lệ tham nhũng, thất thoát cụ thể đối với ODA
ở Việt Nam. Trong một lần hiếm hoi, báo điện tử Vietnamnet đã nêu ra
một minh họa cụ thể: từ năm 2009-2010, sau khi đại sứ quán Nhật tại Việt
Nam loan báo sẽ viện trợ không hoàn lại để một số tỉnh xây trường học,
đường sá hạ tầng& thì có một phụ nữ mà tờ báo không dám nêu tên, chỉ
cho biết là cư ngụ tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, đã liên lạc với
lãnh đạo nhiều xã ở Hà Tĩnh để đặt vấn đề chạy dự án, với điều kiện khi
thành công phải cắt cho bà ta 40%.
Sau đó nguồn vốn ODA đã được rót về cho ba xã ở Hà Tĩnh, trong đó có
một xã tên là Gia Phố được nhận 80,000 đô la để xây dựng trường tiểu
học. Chính quyền xã này đã lấy 8,000 đô la chia cho nhau, rồi lấy thêm
24,000 đô la chi cho người phụ nữ làm môi giới. Tỉ lệ 40% tương tự cũng
xảy ra ở huyện Cẩm Xuyên. Do bị ăn chặn thảm thiết đến thế, các cơ sở
giáo dục, đường sá ở ba xã trên đều sụt giảm mạnh về quy mô và chất
lượng.
Còn rất nhiều dẫn chứng khác về lãng phí và “ăn dày” ODA. Năm 2015,
báo chí phản ánh công trình cầu vượt Giá Rai (thị xã Giá Rai, Bạc Liêu)
được xây dựng với tổng vốn đầu tư 290 tỉ đồng rồi... bỏ không khoảng ba
năm nay do hết vốn làm đường dẫn, gây lãng phí. Hoặc dự án trích dầu cám
ở Bến Tre, dự án dây chuyền dệt bao đay ở TP.HCM, dự án nhà máy thủy
sản đông lạnh Hạ Long, chương trình phát triển dâu tằm tơ ở Lâm Đồng và
hàng loạt dự án cơ khí, cấp nước, nông nghiệp vay vốn ODA từ Pháp, Đức
không hiệu quả...
Một loạt dự án sử dụng vốn ưu đãi, nhất là lĩnh vực giao thông, chậm
tiến độ và đội vốn lớn so với tổng mức dự kiến đầu tư ban đầu như dự án
tuyến metro Nhổn - ga Hà Nội, dự án xây dựng tuyến metro số 1 (Bến
Thành-Suối Tiên) và dự án metro tuyến Bến Thành-Tham Lương ở TP.HCM...
Thế nhưng điều kỳ quái la cho đến nay ở Việt Nam vẫn chưa có bất kỳ
tổ chức giám kiểm độc lập nào cho một khu vực được coi là nhạy cảm như
ODA. Những tổ chức phi chính phủ Việt Nam muốn làm việc này thì không
được cho phép thành lập, trong khi đó những tổ chức phi chính phủ nước
ngoài vốn có truyền thống kiểm định những dự án lớn như thế này lại chưa
hoạt động ở Việt Nam, và cũng chưa được được một cơ quan nhà nước Việt
Nam nào mời.
2016, sau vài chục năm “vay mượn, vay mượn ồ ạt cho đến khi sụp đổ,”
ngân sách Việt Nam đã biến thành một tổ mối đúng nghĩa: tỉ lệ nợ
công/GDP vượt xa giới hạn nguy hiểm, còn cộng đồng tài chính quốc tế
đang thẳng tay “cấm cửa” vay mượn ODA đối với chính thể “ăn của dân
không chừa thứ gì.”
Trong cơn mê sảng quằn quại giai đoạn cuối, quả báo đã ứng nghiệm.
Phạm Chí Dũng
0 nhận xét:
Đăng nhận xét