Giấc mơ hùng vĩ của người Trung Quốc

Nguyễn Hải Hoành

Giấc mơ Trung Quốc không chỉ là giấc mơ kinh tế, giấc mơ quân sự mà gồm cả giấc mơ văn hoá, với quan điểm: "Quốc gia hạng nhất xuất khẩu văn hoá và giá trị; quốc gia hạng hai xuất khẩu công nghệ và quy tắc, quốc gia hạng ba xuất khẩu sản phẩm và sức lao động".

Từ đầu tháng 3 này người dân Bắc Kinh đổ xô đi tìm mua cuốn sách Giấc mơ Trung Quốc tác phẩm đầu tiên công khai tuyên bố Trung Quốc đặt mục tiêu trong thế kỷ này sẽ trở thành quốc gia lớn mạnh nhất thế giới, thay Mỹ lãnh đạo thế giới. Cuốn sách còn có tựa đề phụ : Tư duy nước lớn và định vị chiến lược trong thời đại hậu Mỹ. Sách in từ đầu năm nhưng nay mới phát hành ( và chỉ phát hành ở Bắc Kinh ), đúng vào lúc quan hệ Trung Quốc - Mỹ căng thẳng hơn bao giờ hết, cuốn sách đang được hàng triệu người Trung Quốc xôn xao bàn thảo, nhiều báo đài Anh, Mỹ đều có bình luận.

Tác giả sách là đại tá Lưu Minh Phúc, giáo sư, Giám đốc Viện Nghiên cứu xây dựng quân đội thuộc trường ĐH Quốc phòng Trung Quốc, từng được tặng Giải thưởng đặc biệt Thành quả nghiên cứu khoa học Lưu Bá Thừa.

Sách chủ yếu trình bày cuộc cạnh tranh chiến lược Trung Quốc - Mỹ trong thế kỷ 21 và quyết tâm của Trung Quốc giành mục tiêu quốc gia giàu mạnh nhất thế giới. Tuy đề cập nhiều vấn đề nhưng tác giả tập trung nêu bật một quan điểm: Trung Quốc phải xây dựng một quân đội mạnh nhất thế giới và giành lấy vị trí cường quốc số một toàn cầu từ tay Mỹ.

Giấc mơ Trung Quốc thể hiện phản ứng của một bộ phận không nhỏ sĩ quan quân đội Trung Quốc đối với các vấn đề quốc tế quốc nội hệ trọng. Cùng với các phát biểu gần đây của giới quân đội Trung Quốc ( như thiếu tướng Trương Triệu Trung, đại tá Đới Húc... ) cuốn sách góp một tiếng nói quan trọng yêu cầu ban lãnh đạo Trung Quốc phải cứng rắn hơn với Mỹ.

Sách đã kích thích tinh thần dân tộc của người Trung Quốc trước một loạt hành động chống Trung Quốc của chính quyền Obama vừa qua. Một bloger Trung Quốc viết : Nước ta cần có phái Diều hâu, cần tăng cường giáo dục quốc phòng. Alan Romberg, chuyên gia về vấn đề Trung Quốc tại Washington cho rằng chính quyền Trung Quốc đang tìm cách kiềm chế những phản ứng như trên vì không muốn gây tổn hại quan hệ với Mỹ, đối tác thương mại quan trọng và dù sao vẫn là cường quốc kinh tế và quân sự số 1 thế giới.

Nhưng Romberg cho rằng lãnh đạo Trung Quốc cũng phải xem xét ý kiến của giới tinh hoa trong xã hội, gồm cả các tướng lãnh quân đội. Hãng Reuters đưa tin một giáo sư Trung Quốc dạy môn Quan hệ quốc tế tại Bắc Kinh nhận định: 'Xã hội Trung Quốc đang thay đổi. Nếu xã hội đòi hỏi một lập trường cứng rắn hơn thì việc không để ý đến yêu cầu đó có thể sẽ phải trả giá đắt.''

Sách dày 303 trang, 40 vạn chữ, gồm 8 chương, ( chương 2 và 6 chiếm một nửa số trang ), chia 38 mục lớn với 174 mục nhỏ, có tính chất một công trình nghiên cứu công phu. Người viết lời giới thiệu sách dưới tựa đề: Cuộc chơi nước lớn Trung Quốc - Mỹ mở đầu thời đại mới của lịch sử thế giới là Trung tướng Không quân Lưu Á Châu chính uỷ ĐH Quốc phòng Trung Quốc.

Các chương sách có tựa đề như sau: 1. Nhất thế giới - giấc mơ trăm năm của TQ; 2. Đọ sức thế giới: cuộc chiến đấu tranh giành "quốc gia quán quân" giữa Mỹ với Trung Quốc ; 3. Thời đại Trung Quốc - "thời đại Hoàng phúc" ( phúc da vàng ) của thế giới; 4. Dùng tính cách Trung Quốc để xây dựng "vương đạo Trung Quốc"; 5. Chiến lược lớn cần có tư duy chiến lược; 6. Chớ nên có ảo tưởng với nước Mỹ; 7. Nước lớn trỗi dậy tất phải có quân đội lớn; 8. Kêu gọi thuyết Trung Quốc sụp đổ.

Nhân quyền kiểu Trung Quốc

Cuộc cạnh tranh lịch sử

Trong suốt trăm năm qua người Trung Quốc đều ấp ủ giấc mơ trở thành quốc gia giàu mạnh nhất thế giới. Thực ra trước thế kỷ 16, Trung Quốc luôn đứng đầu toàn cầu về tổng sản lượng nền kinh tế, nhưng từ khi châu Âu tiến hành cuộc cách mạng công nghiệp thì Trung Quốc nhanh chóng tụt hậu, thậm chí còn kém cả những nước nhỏ xíu. Khi thành lập Hưng Trung Hội (1894), Tôn Trung Sơn đề khẩu hiệu "Chấn hưng dân tộc" tức là "Vượt Âu Mỹ, lấy lại ngôi nhất thế giới"; nhưng ông mất quá sớm, chưa làm được gì.

Sau khi nước CHND Trung Hoa ra đời, Mao Trạch Đông đã khẩn trương thực thi tham vọng "Vượt Anh đuổi Mỹ", phát động các phong trào Đại Nhảy vọt, Công xã nhân dân hao phí cực nhiều sức người sức của nhưng đều thất bại.

Từ thập niên 80, Đặng Tiểu Bình đưa ra bản thiết kế tổng thể sự phát triển của Trung Quốc gồm : - mục tiêu hiện đại hoá XHCN để Trung Quốc trở thành nhất thế giới; - đường lối lấy kinh tế làm trung tâm, kiên trì 4 nguyên tắc cơ bản và cải cách mở cửa; - 3 giai đoạn phấn đấu : đi từ no ấm, khá giả đến thực hiện giấc mơ nước giàu mạnh vào nửa đầu thế kỷ 21 ; - chiến lược lớn phát triển hoà bình là thao quang dưỡng hối ( giấu thực lực chờ thời cơ ). Ông dự kiến Trung Quốc sẽ dùng 70 năm thực hiện 3 bước đi: bước 1 dùng 10 năm đạt no ấm, bước 2 dùng 10 năm đạt khá giả, bước 3 dùng nửa đầu thế kỷ 21 thực hiện mục tiêu chấn hưng dân tộc.

Vì Trung Quốc trỗi dậy quá nhanh, quy mô quá lớn, trong môi trường quá phức tạp, mô hình trỗi dậy quá độc đáo, tác động quá sâu sắc tới thế giới, cho nên người Trung Quốc chưa chuẩn bị xong cho việc nước mình trở thành cường quốc số 1. Tác giả viết Giấc mơ Trung Quốc nhằm để đồng bào ông có sự chuẩn bị về nhận thức, tâm lý cho việc lớn đó, cụ thể là thực hiện các mục tiêu sau :

Mục tiêu nhất thế giới : Trung Quốc phải tiến tới nhất thế giới về 3 mặt: - tổng sản phẩm quốc nội GDP; - sức mạnh tổng hợp về kinh tế, chính trị, khoa học kỹ thuật, quân sự và sức mạnh mềm; - GDP bình quân đầu người. Về tổng thể Trung Quốc hiện còn yếu hơn Mỹ, tuy trong 6 năm qua GDP Trung Quốc vượt 4 nước phát triển, hiện đứng thứ ba toàn cầu nhưng GDP bình quân đầu người lại dưới hạng 100. Cho nên sẽ có 3 nấc đuổi và vượt Mỹ: trước hết đuổi vượt về GDP, rồi đến đuổi vượt về quốc lực tổng hợp, sau cùng đuổi vượt về GDP bình quân đầu người.

Thế kỷ 21 còn 90 năm nữa, có thể chia làm 3 cái 30 năm để thực hiện 3 mục tiêu nói trên. Thời gian như vậy là khá lâu vì phải xét tới sự phát triển của Mỹ có thể xuất hiện kỳ tích và Trung Quốc có thể gặp trục trặc.

Nếu trong thế kỷ 21 Trung Quốc không trở thành cường quốc số 1 thế giới thì tất nhiên sẽ bị tụt hậu, bị đào thải - tác giả viết.

Mục tiêu lãnh đạo thế giới

Trung Quốc không chỉ phấn đấu thành nước giàu nhất mà còn phải làm lãnh tụ của thế giới. Đó là do Mỹ không còn đủ sức lãnh đạo thế giới, thậm chí dẫn kinh tế toàn cầu rơi vào cuộc khủng hoảng tồi tệ, lại thêm đang sa lầy vào hai cuộc chiến tranh Iraq và Afghanistan. Chính Mỹ đang kêu gọi Trung Quốc liên kết với Mỹ ( lập khối G2 hoặc Chimerica ) cứu kinh tế thế giới. Hiện nay là thời đại hậu Mỹ. Một chuyên viên TQ nói: Thế giới quá quan trọng, không thể giao nó cho nước Mỹ. Trung Quốc có đủ tư cách nhất để lãnh đạo thế giới: nước này trước thế kỷ 16 từng giàu nhất thế giới, mô hình kinh tế Trung Quốc thành công trong nhiều thế kỷ, sau đó bị tụt hậu rồi nay lại vươn lên, vì thế có kinh nghiệm phong phú nhất để lãnh đạo thế giới. Hiện nay mô hình phát triển của Trung Quốc ưu việt nhất, thể hiện ở tăng trưởng kinh tế cao nhất thế giới.

Mục tiêu trở thành quốc gia quán quân

Quốc gia quán quân là một khái niệm mới do Lưu Minh Phúc đề xuất, nhằm phân biệt với quốc gia bá quyền. Trong lịch sử thế giới cận đại, bất cử quốc gia nào giàu nhất, mạnh nhất đều là quốc gia bá quyền. Trung Quốc muốn tranh ngôi nhất thế giới nhưng kiên quyết không làm quốc gia bá quyền.

Tác giả viết : Mỹ chỉ muốn bá chủ thế giới, dùng sức mạnh buộc các nước khác làm theo ý muốn của Mỹ, đơn phương gây chiến tranh, trừng phạt các nước Mỹ không ưa. Đó là bá đạo của Mỹ. Trung Quốc sẽ lãnh đạo thế giới nhưng không làm bá đạo như Mỹ mà thực hành vương đạo.

Trung Quốc thế kỷ 21 phải trở thành Trung Quốc vương đạo. Bản chất của vương đạo là đạo đức nhân nghĩa, dựa nguyên tắc "Kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân" ( lời Khổng Tử : Điều gì mình không thích thì chớ đem đến cho người khác ), kiên trì bình đẳng, công bằng, chân thành rộng lượng, hoà bình, dùng sức mạnh đạo đức để cảm hoá kẻ khác chứ không áp bức họ, phòng ngự tự vệ chứ không đánh trước, không lạm dụng vũ lực.

Giấc mơ Trung Quốc không chỉ là giấc mơ kinh tế, giấc mơ quân sự mà gồm cả giấc mơ văn hoá. Lưu Minh Phúc viện dẫn một quan điểm: "Quốc gia hạng nhất xuất khẩu văn hoá và giá trị; quốc gia hạng hai xuất khẩu công nghệ và quy tắc, quốc gia hạng ba xuất khẩu sản phẩm và sức lao động".

Trung Quốc hiện nay thứ nhất thế giới về xuất khẩu sản phẩm và sức lao động, còn các thứ xuất khẩu khác đều kém. Bao giờ sản phẩm văn hoá của Trung Quốc có thể đi vào khắp thế giới như các sản phẩm vật chất của Trung Quốc thì khi ấy mới đến thời đại văn hoá Trung Quốc.

Hiện Trung Quốc đang ra sức lập các Học viện Khổng Tử trên khắp thế giới để truyền bá văn hoá truyền thống Trung Quốc, nhưng hiệu quả chưa đáng kể. "Thực hiện giấc mơ xuất khẩu văn hoá và giá trị còn khó hơn giấc mơ kinh tế," - tác giả than thở. Một học giả Trung Quốc bổ sung ý kiến đó bằng cách trích lời bà Margaret Thatcher viết trong cuốn Nghệ thuật quản lý quốc gia: Chiến lược đối với một thế giới đang thay đổi ( Statecraft: Strategies for a Changing World, 2002 ): Trung Quốc sẽ không trở thành siêu cường như Liên Xô, "vì Trung Quốc chưa có một học thuyết nào có ảnh hưởng truyền bá quốc tế, có thể dùng để tăng sức mạnh của mình và làm yếu các nước phương Tây".

Người Mỹ thường xuyên la hét thuyết nước Mỹ suy tàn; sau đại chiến II họ từng 8 lần làm như vậy. Người Nhật luôn nhắc nhau thuyết Nhật Bản chìm đắm. Còn tác giả "Giấc mơ Trung Quốc" nhắc mọi người luôn nhớ Tinh thần quốc ca, tức nhớ câu Dân tộc Trung Quốc đã tới lúc nguy hiểm nhất trong bài quốc ca Trung Quốc.

Tính chất cuộc chạy đua Trung Quốc - Mỹ trong thế kỷ 21

Để giành ngôi quốc gia quán quân, Trung Quốc phải chạy đua marathon với Mỹ suốt thế kỷ 21. Lưu Minh Phúc cho rằng cuộc cạnh tranh này có tính chất một cuộc chiến tranh ấm ("ôn chiến") - khái niệm mới do tác giả đề xuất.

Chiến tranh ấm là hình thức cơ bản của cuộc chơi chiến lược Trung Quốc - Mỹ trong thế kỷ 21, trong đó Mỹ "dẫn đường" và "quản lý" Trung Quốc, đồng thời "hữu nghị ngăn chặn", "hợp tác ngăn chặn" Trung Quốc, thực tế là chiến tranh không nóng, không lạnh, chỉ là "nửa lạnh". Đặc điểm của chiến tranh ấm là ngăn chặn trong tiếp xúc, cạnh tranh trong hợp tác, hoà nhập trong toàn cầu hoá, khống chế trong dẫn đường và quản lý.

Đây là một mô hình cạnh tranh văn minh hơn chiến tranh lạnh nhưng chưa hoàn toàn thoát khỏi bóng ma của nó. Do điều kiện thời đại và đối thủ khác trước nên Mỹ không thể tiến hành được chiến tranh toàn bộ lạnh. Cuộc cạnh tranh Trung Quốc - Mỹ là sự kết hợp hoà bình trỗi dậy với hoà bình ngăn chặn, giữa cạnh tranh chiến lược với hợp tác chiến lược.

Chiến tranh ấm đòi hỏi Trung Quốc không thể chỉ trỗi dậy về kinh tế mà còn phải trỗi dậy về quân sự, nhất quyết phải làm một nước lớn mạnh về quân sự. Đây là quan điểm chủ yếu tác giả yêu cầu người TQ quan tâm. Quân đội Trung Quốc hiện yếu hơn Mỹ.

Năm nay tuy còn khủng hoảng kinh tế nhưng ngân sách quốc phòng của Mỹ vẫn cao tới 680,2 tỷ USD ( Trung Quốc là 78 tỷ USD ), chiếm hơn một nửa tổng chi phí quân sự toàn thế giới.

Hiện nay quân đội Trung Quốc vẫn là quân đội kiểu phòng ngự, kiểu đánh trên bộ, kiểu nửa tin học hoá nửa cơ giới hoá, nay cần phát triển thành kiểu quân đội tiến công kiêm phòng ngự, phải có khả năng tác chiến vượt biển vượt biên giới, thực hiện tin học hoá, cơ giới hoá. Sức mạnh quân sự Trung Quốc chưa tương xứng với sức mạnh kinh tế. GDP lớn không có nghĩa là quốc lực lớn.

Trong lịch sử đã có nước giàu mà thua trận, như Trung Quốc thua Anh trong cuộc chiến tranh Thuốc phiện, khi ấy GDP của Trung Quốc lớn nhất thế giới. Sau đó Trung Quốc lại thua Nhật trong chiến tranh Giáp Ngọ, khi mà GDP Trung Quốc gấp 4 lần của Nhật. Giàu mà không mạnh thì sẽ bị đánh.

Tác giả viết : trong thế kỷ 21 Trung Quốc sẽ không có "đại chiến" với Mỹ. Đó là do Mỹ xưa nay có truyền thống thi hành đường lối không bao giờ gây chiến tranh với bất cứ nước lớn nào, và cũng do Trung Quốc không muốn có chiến tranh. "Nếu muốn không có đại chiến với Mỹ thì Trung Quốc phải có đại quân", tức quân đội mạnh về chất lượng.

Trung Quốc trỗi dậy về quân sự không phải là để đánh Mỹ mà là để không bị Mỹ đánh, để bảo đảm không thua khi bị Mỹ đánh, cho nên sự trỗi dậy quân sự của Trung Quốc không đe doạ Mỹ mà là để loại bỏ sự đe doạ của Mỹ đối với Trung Quốc. Hiện nay do Mỹ mạnh Trung Quốc yếu nên Trung Quốc cần chơi Thái cực quyền, ra sức lợi dụng một số quốc gia và vấn đề đang làm Mỹ đau đầu ( như Iran, Triều Tiên ...) để ngáng chân Mỹ.

Trung Quốc cần tỉnh táo, chớ chủ quan nóng vội

Cuốn sách kết thúc bằng chương "Kêu gọi Thuyết Trung Quốc sụp đổ". Tác giả nhắc mọi người luôn nhớ Tinh thần quốc ca tức nhớ câu Dân tộc Trung Quốc đã tới lúc nguy hiểm nhất trong bài quốc ca Trung Quốc.

Ông viết : thuyết Trung Quốc sụp đổ là lời phương Tây nguyền rủa Trung Quốc nhưng thực ra lại là cái có giá trị nhất và cần nhất cho Trung Quốc trong số 4 thuyết họ nói về Trung Quốc ( Trung Quốc trỗi dậy, Trung Quốc sụp đổ, Trung Quốc đe doạ, Trung Quốc trách nhiệm ). Nó cũng là hồi chuông báo động Trung Quốc cần gióng lên với chính mình.

Người Mỹ thường xuyên la hét thuyết nước Mỹ suy tàn; sau đại chiến II họ từng 8 lần làm như vậy. Người Nhật luôn nhắc nhau thuyết Nhật Bản chìm đắm. Trong quá trình Trung Quốc phát triển và trỗi dậy, các mâu thuẫn và vấn đề cũng phát triển và trỗi dậy theo; trỗi dậy và sụp đổ chỉ cách nhau một bước.

Năm 1994 Đặng Tiểu Bình nói : cho dù 51% người giàu lên trước thì vẫn còn 49%, tức hơn 600 triệu dân nghèo khổ; như thế Trung Quốc cũng sẽ có loạn, có nội chiến. Tác giả vạch ra hiện nay Trung Quốc có rất nhiều cái "nhất thế giới" về mặt tiêu cực, như tham nhũng, tàn phá môi trường, phân phối bất công...

Trung Quốc muốn trỗi dậy, then chốt là giới tinh anh phải trỗi dậy; giới này không được trở thành tầng lớp đặc quyền đặc lợi và kém tài năng. Trung Quốc cần sáng tạo nền dân chủ tốt hơn dân chủ Mỹ, xây dựng chính quyền thanh liêm hữu hiệu hơn cơ chế đa đảng, tạo lập chế độ phân phối công bằng hơn nhà nước phúc lợi. Lưu Minh Phúc kêu gọi người Trung Quốc tỉnh táo tư duy, tránh nóng vội, chủ quan đánh giá thấp đối thủ Mỹ.

Người ta thường nói từ ước mơ đến hiện thực bao giờ cũng có một khoảng cách. Chúng ta hãy chờ xem người Trung Quốc thực hiện giấc mơ của họ như thế nào.

Các quốc gia đều đặt ra những cảnh báo mạnh mẽ để thúc đẩy người dân của họ nỗ lực vượt bậc hơn nữa. Thuyết nước Mỹ suy tàn; thuyết Nhật Bản chìm đắm, thuyết Trung Quốc sụp đổ... gợi cho bạn suy nghĩ gì về một "thuyết cảnh báo" cho Việt Nam ?

Nguyễn Hải Hoành