BÀI 1: GIÁNG SINH VÀ TẾT VIỆT
Phạm Trần Lê
Khi đời sống vật chất bớt đi những khó khăn, bấp bênh thì miếng bánh chưng cũng bớt ngon lành thấm thía. Sự no ấm không còn là ước mơ thì ý nghĩa nhân văn của lời chúc tài lộc đầu năm theo đó cũng giảm đi ít nhiều...
Cũng giống như Giáng sinh của người Thiên Chúa giáo, ý nghĩa đặc biệt
của Tết nằm ở cú hích mà nó tạo ra trong đời sống tinh thần của cộng
đồng.
Đối với Giáng sinh, điều đó thể hiện rõ nhất ở các cộng đồng sùng đạo, khi mà những người không quen biết, lẽ ra trong những ngày bình thường của năm sẽ thản nhiên và vội vã đi qua nhau, nhưng khi dịp Giáng sinh về họ mỉm cười nhìn nhau chân thành và trao lời chúc phúc hân hoan.
Lời chúc ấy không bao giờ gắn với tiền tài, của cải, sự thành đạt, mà chỉ đơn giản là “chúc mừng Giáng sinh.” Đơn giản chỉ có vậy nhưng người chúc và được chúc đều thể hiện sự phấn khởi, lạc quan thực lòng.
Có thể sự chúc mừng Giáng sinh nhiều khi đơn thuần chỉ là một thói quen xã giao trong một số cộng đồng nhất định trên thế giới, nhưng không thể phủ nhận nó là một biểu tượng giàu tính nhân văn cần hướng tới, nhắc nhở mọi người rằng hãy vượt lên trên cái tôi nhỏ hẹp cố hữu hằng ngày, trở nên độ lượng và rộng rãi, sẵn lòng chấp nhận những khác biệt giữa mọi cá nhân.
Dù ít hay nhiều nó khiến cho mỗi người đều cảm thấy mình cùng với mọi người đều thuộc về một bản thể lớn lao hơn, nhắc nhở chúng ta đừng quên rằng ai cũng có khả năng kết nối, yêu thương, giao hòa với tất cả cộng đồng.
Trải qua thời gian, Giáng sinh đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu, không còn chỉ gắn với các cộng đồng theo Thiên Chúa giáo, mà đã thế tục hóa, trở thành giá trị tinh hoa chung được chia sẻ bởi toàn xã hội ở nhiều quốc gia. Nó thích nghi và đáp ứng với nhu cầu các cộng đồng ở những điều kiện khác nhau, từ nông thôn cho tới thành thị, từ nền kinh tế nông nghiệp, tiểu thương, hoặc công nghiệp hóa.
Đặc biệt với những xã hội càng phát triển, xã hội vận hành với tốc độ cao, thì Giáng sinh càng trở nên cần thiết, là cơ hội để mỗi người giảm bớt sự căng thẳng, vượt thoát ra khỏi mọi sự bon chen, tính toán trong suốt cả năm trời.
VẬY VỚI TẾT THÌ SAO?
So sánh với tác động của Giáng sinh ở một số nước khác, có lẽ phải thẳng thắn thừa nhận rằng cú hích tinh thần mà Tết mang đến đang ở một mức độ chất lượng thấp hơn nếu xét trên diện rộng xã hội nước ta hiện nay.
Một ví dụ tưởng chừng như nhỏ nhặt nhưng lại có tính điển hình sâu sắc, đó là rất hiếm khi trong ngày Tết những người không quen biết chủ động dừng lại dành cho nhau những lời chúc chân thành. Chúng ta hầu hết chỉ dành lời chúc Tết cho những người mình quen, hoặc khi được ai đó chủ động chúc mừng trước.
Nội dung lời chúc Tết dường như cũng không hướng tới tinh thần nhân văn mang tính đại đồng như của Giáng sinh, mà thường thể hiện khá rõ tính vun vén cho các cá nhân, khi đưa vào cả những yếu tố tài, lộc, thành đạt về công danh sự nghiệp…
Bên cạnh đó, những hoạt động cầu cúng liên quan đến Tết luôn có mật độ quá dày, mà đa phần người ta thường chỉ cầu cúng cho lợi ích riêng của bản thân hay gia đình. Trên bình diện chung của cộng đồng, điều ấy phản ánh một đời sống tinh thần thiếu cân bằng.
Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở những nhận định nêu trên thì đó sẽ là cái nhìn vội vàng dựa trên hiện tượng bên ngoài của một giai đoạn nhất định. Sâu bên trong, từ hàng nghìn năm nay người Á Đông nhìn chung vẫn cảm thấy Tết mang đến cho mình một lực đẩy thiêng liêng mạnh mẽ có khả năng đưa mỗi cá nhân vượt ra khỏi cái tôi riêng lẻ, giao hòa với bản thể lớn hơn.
Trong bản thể ấy có gia đình, cộng đồng, và còn bao hàm thêm hai yếu tố quan trọng nữa là tổ tiên và tạo hóa tự nhiên (trời đất).
Phạm Trần Lê
Đối với Giáng sinh, điều đó thể hiện rõ nhất ở các cộng đồng sùng đạo, khi mà những người không quen biết, lẽ ra trong những ngày bình thường của năm sẽ thản nhiên và vội vã đi qua nhau, nhưng khi dịp Giáng sinh về họ mỉm cười nhìn nhau chân thành và trao lời chúc phúc hân hoan.
Lời chúc ấy không bao giờ gắn với tiền tài, của cải, sự thành đạt, mà chỉ đơn giản là “chúc mừng Giáng sinh.” Đơn giản chỉ có vậy nhưng người chúc và được chúc đều thể hiện sự phấn khởi, lạc quan thực lòng.
Có thể sự chúc mừng Giáng sinh nhiều khi đơn thuần chỉ là một thói quen xã giao trong một số cộng đồng nhất định trên thế giới, nhưng không thể phủ nhận nó là một biểu tượng giàu tính nhân văn cần hướng tới, nhắc nhở mọi người rằng hãy vượt lên trên cái tôi nhỏ hẹp cố hữu hằng ngày, trở nên độ lượng và rộng rãi, sẵn lòng chấp nhận những khác biệt giữa mọi cá nhân.
Dù ít hay nhiều nó khiến cho mỗi người đều cảm thấy mình cùng với mọi người đều thuộc về một bản thể lớn lao hơn, nhắc nhở chúng ta đừng quên rằng ai cũng có khả năng kết nối, yêu thương, giao hòa với tất cả cộng đồng.
Trải qua thời gian, Giáng sinh đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu, không còn chỉ gắn với các cộng đồng theo Thiên Chúa giáo, mà đã thế tục hóa, trở thành giá trị tinh hoa chung được chia sẻ bởi toàn xã hội ở nhiều quốc gia. Nó thích nghi và đáp ứng với nhu cầu các cộng đồng ở những điều kiện khác nhau, từ nông thôn cho tới thành thị, từ nền kinh tế nông nghiệp, tiểu thương, hoặc công nghiệp hóa.
Đặc biệt với những xã hội càng phát triển, xã hội vận hành với tốc độ cao, thì Giáng sinh càng trở nên cần thiết, là cơ hội để mỗi người giảm bớt sự căng thẳng, vượt thoát ra khỏi mọi sự bon chen, tính toán trong suốt cả năm trời.
VẬY VỚI TẾT THÌ SAO?
So sánh với tác động của Giáng sinh ở một số nước khác, có lẽ phải thẳng thắn thừa nhận rằng cú hích tinh thần mà Tết mang đến đang ở một mức độ chất lượng thấp hơn nếu xét trên diện rộng xã hội nước ta hiện nay.
Một ví dụ tưởng chừng như nhỏ nhặt nhưng lại có tính điển hình sâu sắc, đó là rất hiếm khi trong ngày Tết những người không quen biết chủ động dừng lại dành cho nhau những lời chúc chân thành. Chúng ta hầu hết chỉ dành lời chúc Tết cho những người mình quen, hoặc khi được ai đó chủ động chúc mừng trước.
Nội dung lời chúc Tết dường như cũng không hướng tới tinh thần nhân văn mang tính đại đồng như của Giáng sinh, mà thường thể hiện khá rõ tính vun vén cho các cá nhân, khi đưa vào cả những yếu tố tài, lộc, thành đạt về công danh sự nghiệp…
Bên cạnh đó, những hoạt động cầu cúng liên quan đến Tết luôn có mật độ quá dày, mà đa phần người ta thường chỉ cầu cúng cho lợi ích riêng của bản thân hay gia đình. Trên bình diện chung của cộng đồng, điều ấy phản ánh một đời sống tinh thần thiếu cân bằng.
Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở những nhận định nêu trên thì đó sẽ là cái nhìn vội vàng dựa trên hiện tượng bên ngoài của một giai đoạn nhất định. Sâu bên trong, từ hàng nghìn năm nay người Á Đông nhìn chung vẫn cảm thấy Tết mang đến cho mình một lực đẩy thiêng liêng mạnh mẽ có khả năng đưa mỗi cá nhân vượt ra khỏi cái tôi riêng lẻ, giao hòa với bản thể lớn hơn.
Trong bản thể ấy có gia đình, cộng đồng, và còn bao hàm thêm hai yếu tố quan trọng nữa là tổ tiên và tạo hóa tự nhiên (trời đất).
Phạm Trần Lê
0 nhận xét:
Đăng nhận xét