Thảm sát Yên Bái: Ðiềm rất xấu về khủng hoảng mới trong đảng

Thủ Tướng Nguyễn Xuân Phúc (thứ hai từ trái) trong bệnh
viện Yên Bái đứng nhìn bác sĩ chữa trị cho một trong hai
người bị bắn chết. (Vietnam News Agency/AFP/Getty Images)

Phạm Chí Dũng

Ðồ thị gia tốc biến động xã hội-chính trị kéo theo biến động chính trị-xã hội ở Việt Nam đã tăng dần rồi tăng đột biến trong 4 năm qua, với đỉnh gần nhất mang tên “Thảm sát Yên Bái.”

Giờ đây khi xâu chuỗi lại quá khứ không quá xa, chúng ta có thể tự hỏi rằng phải chăng sự kiện “người anh hùng áo vải” Ðoàn Văn Vươn ở Tiên Lãng đầu năm 2012 – dùng súng hoa cải và mìn chống trả đoàn cưỡng chế đất đai Hải Phòng – đã thắp lên một điềm báo đen tối cho cuộc xung đột nội bộ đảng triền miên sau đó?

Bốn năm: Từ dân bắn quan chuyển hóa quan bắn quan

Sáu tháng sau vụ Ðoàn Văn Vươn, Hội Nghị Trung Ương 6 của đảng cầm quyền nổ ra trận đấu đá quyền lực cạn tàu ráo máng đầu tiên sau nhiều năm sóng yên bể lặng. Cũng là lần đầu tiên, những thủ lĩnh phe đảng như Trương Tấn Sang và Nguyễn Phú Trọng sử dụng thủ pháp “đánh hội đồng” nhằm xử lý dứt khoát một đồng chí của mình – Nguyễn Tấn Dũng – khi đã nhận ra nguy cơ không còn trừu tượng về “sự tồn vong của đảng.” Thế nhưng lịch sử đảng khi đó vẫn chưa phải là một ca khúc khải hoàn, mà đã chuyển những giọt nước mắt cay đắng của Ðoàn Văn Vươn đến ri rỉ trên khóe mắt mờ đục của tổng bí thư Việt Nam.

Có khác chăng với bóng đêm trong đảng là nước mắt sáng rỡ của kẻ anh hùng bị sa vào vòng lao lý. Nhưng chính hành động tựa như “hảo hán Lương Sơn Bạc” của Ðoàn Văn Vươn lại dẫn đến lời cảnh cáo thứ hai cho chế độ cầm quyền: Ðặng Ngọc Viết.

Tháng 9 năm 2013, Thái Bình bùng lên vụ dân bắn quan: phẫn uất tột độ vì bị đền bù đất đai quá tệ và còn bị cưỡng chế thô bạo, một nông dân tên Ðặng Ngọc Viết đã dùng súng ngắn bắn thẳng vào một số quan chức tỉnh này, sau đó tự sát. Sự kiện chấn động này bùng nổ không chỉ trong công luận quốc nội mà cả trên mặt truyền thông quốc tế.

Chỉ ít tháng sau đó, vào đầu năm 2014, xã hội và chính giới bất chợt ồn ào về một vụ “tự sát” khác: Thượng Tướng Phạm Quý Ngọ, thứ trưởng Bộ Công An. Những cuộc thăm dò bỏ túi về dư luận xã hội cho thấy kết quả ngược chiều với huấn thị của tuyên giáo và công an rằng Tướng Ngọ đã bị ung thư mà chết. Vào lúc ấy, cuộc xung đột quyền lực giữa phe đảng và phe chính phủ tạm lắng để chuẩn bị cho giai đoạn tiếp theo sôi động hơn nhiều vào cuối năm 2014.

Từ giữa năm 2014, một số người ngỡ ngàng khi nghe việc Nguyễn Bá Thanh, nhân vật được Tổng Bí Thư Trọng rút từ Ðà Nẵng ra trung ương để ngấp nghé một cái ghế trong Bộ Chính Trị kiêm trưởng Ban Nội Chính Trung Ương, phải đi nước ngoài điều trị với một căn bệnh gần tương tự Tướng Phạm Quý Ngọ: ung thư.

Tiếp đến là cả nông dân cũng biết đến nội tình bục vỡ của đảng. Ðến cuối năm 2014, bất chấp hai cơ quan tuyên giáo trung ương và ban bảo vệ chăm sóc sức khỏe cán bộ trung ương ra sức trấn an và định hướng dư luận, cái chết của ông Nguyễn Bá Thanh vẫn ập đến, một phần được xác nhận bởi một trang mạng thình lình nổi loạn và thu hút hầu như toàn bộ sự chú ý của cả nước lẫn quốc tế: Chân Dung Quyền Lực.

Cho tới giờ, mặc dù nhiều người vẫn nghi ngờ Chân Dung Quyền Lực được hậu thuẫn bởi nhóm ủng hộ “đồng chí X,” nhưng có lẽ rất ít người biết nó thực sự thuộc về ai.

Sự ra đi của Trưởng Ban Thanh là “quả báo” thứ hai sau cái chết đầy nghi ngờ của Thứ Trưởng Ngọ. Hội Nghị Trung Ương 10 vào Tháng Giêng năm 2015 với đỉnh cao chói lọi của Nguyễn Tấn Dũng đã đưa phe đảng vào một tâm thế đảo điên: trước Ðại Hội XII chưa đầy một năm, cả Nguyễn Phú Trọng, Trương Tấn Sang, Nguyễn Sinh Hùng, Tô Huy Rứa, Ðinh Thế Huynh… đều có nguy cơ phải ra đi nếu hông quyết liệt thực thi “biện pháp thời chiến.”

Những thủ đoạn tranh chấp quyền lực trước và trong Ðại Hội XII cũng đã được “nâng lên một tầm cao mới,” kinh khiếp hơn nhiều. Lần này không chỉ là đơn thư tố cáo được gửi theo đường nội bộ, mà quá nhiều vụ việc nội bộ được những bàn tay bí ẩn tung lên mạng xã hội.

Thậm chí nửa năm trước Ðại Hội XII còn suýt xảy ra một vụ “bị ám sát”: Bộ Trưởng Quốc Phòng Phùng Quang Thanh. Dẫu sau đó Tướng Thanh vẫn trở về Việt Nam an toàn, nhưng lại bị biệt tích trong “Thành,” kéo theo vô số đồn đoán về các vụ bắt bớ và thanh trừng “tạo phản” với số lượng lớn trong nội bộ đảng.

Ðể tiếp nối, tuy giành được thắng lợi gần như tuyệt đối tại Ðại Hội XII, không khí bình yên giả tạo trong đảng cũng chỉ kéo dài thêm được khoảng 7 tháng.

Bốn năm sau sự kiện Ðoàn Văn Vươn, sân khấu chính trị công khai tắm máu: Tháng Tám năm 2016, Chi cục trưởng kiểm lâm tỉnh Yên Bái dùng súng ngắn nã thẳng vào hai quan chức bí thư tỉnh và chủ tịch hội đồng nhân tỉnh này, sau đó được tường thuật là “tự sát” với một viên đạn không phải vào thái dương hay dưới cằm mà trổ từ gáy ra trước (?!). Cả ba đều tử vong nhanh chóng và đều được khâm liệm nhanh không kém. Có thể ghi nhận đây là lần đầu tiên từ năm 1975 đã xảy ra vụ quan chức bắn chết nhau hàng loạt như thế.

Trước đây, thỉnh thoảng cũng xảy ra một vụ quan chức bắn nhau, nhưng chỉ ở cấp thấp (chủ yếu cấp xã). Còn giờ đây, cái chết đến với cả giới quan chức cao cấp – những chân đứng trong Ban Chấp Hành Trung Ương đảng.

Khủng hoảng mới: Sẽ không quan chức nào an toàn

Chỉ vài ngày trước vụ thảm sát Yên Bái, Quốc Hội đã họp bàn về Luật Cảnh Vệ. Theo đó, khá nhiều “yếu nhân” như nguyên tổng bí thư, nguyên ủy viên Bộ Chính Trị, và đương nhiên tất cả các ủy viên Bộ Chính Trị hiện nay đều được đặc ân có cảnh vệ bảo vệ. Trong cuộc họp bàn này, đã hiện rõ nhu cầu “tha thiết được bảo vệ” – không phải như một thời trang quyền lực, mà là một thực tế cần thiết.

Ngay sau vụ Yên Bái, dân chúng Việt lại phải chuẩn bị tinh thần để đóng thêm một khoản thuế nữa – dành cho việc bảo vệ các nhân vật lãnh đạo không chỉ cấp trung ương mà ở cả cấp địa phương.

Bây giờ thì không một quan chức nào còn an toàn. Ở Việt Nam, không một địa phương nào là không có mâu thuẫn, thậm chí nhiều chính quyền địa phương nổ ra xung đột nội bộ rất nặng nề, đặc biệt về quyền lực và lợi ích nhóm. Sau vụ quan chức bắn nhau ở Yên Bái, điều chắc chắn sẽ xảy ra là nhiều quan chức ở nhiều tỉnh thành khác sẽ đòi có cơ chế cảnh vệ bảo vệ cá nhân họ, đồng thời sẽ ban hành cơ chế kiểm tra vũ khí, chất nổ… tại những cuộc họp quan trọng của thành/tỉnh ủy, ủy ban nhân dân tỉnh/thành, thậm chí xuống cả cấp quận/huyện… Không khí họp hành sẽ bước vào thời chiến.

“Vừa nghe tin trên mạng về mấy đồng chí bị bắn ở Yên Bái, đến chiều không khí cơ quan bọn này nặng nề phát sợ luôn. Bên ngoài thì bảo vệ cùng cảnh sát được tăng cường gấp đôi, soát xét từng người vào cổng, bên trong mọi người im re như không biết gì, nhưng cứ lấm lét nhìn nhau xa cách chưa từng thấy…,” một cán bộ thuộc một cơ quan kiểm tra đảng địa phương thổ lộ.

Bây giờ thì không còn quan chức nào an toàn. Nghe nói trước vụ thảm sát Yên Bái, ông Ðỗ Cường Minh còn dự họp với dàn lãnh đạo tỉnh và xưng hô với nhau theo đúng điệu “đồng chí.” Nhưng những phát đạn lạnh lùng và quả quyết sau đó đã xác quyết ranh giới cuối cùng: tình đồng đội và từ “đồng chí” xưng hô cửa miệng với nhau đã bị hất tuột vào vô thức, để thay bằng một ý chí sẵn sàng thanh trừng và diệt trừ nhau. Ðiều được gọi là “nhân học chính trị” ở Việt Nam đã tiệm cận giới hạn bùng nổ súng đạn.

Bây giờ thì không còn quan chức nào an toàn. Thậm chí với một số “đồng chí ủy viên Bộ Chính Trị,” phương án chuyển đổi chỗ ngủ đêm có thể trở thành một nhu cầu chính trị – tương đương với nhu cầu ăn uống.

Phía trước còn cả một con đường “không biết đến cuối thế kỷ này có được chủ nghĩa xã hội hoàn thiện ở Việt Nam hay không” như Tổng Bí Thư Trọng mong ước. Sẽ còn vô số cuộc xung đột và tranh giành quyền lực lẫn tiền bạc ghê gớm trong “chuyến tàu vét,” giữa các nhóm quyền lực – lợi ích mới và cũ, cùng bắt bớ nội bộ sẽ gia tăng. Chủ nghĩa đa trung tâm quyền lực cũng từ đó sẽ sinh sôi nảy nở bằng xu thế chia rẽ và cát cứ như lũ quét không cách nào cản được. Sẽ ngày càng nhiều quan chức tự nguyện nghỉ hưu sớm. Sẽ tấp nập quan chức theo gương nữ doanh nhân Nguyễn Thị Nguyệt Hường để nhập quốc tịch Malta hoặc một quốc tịch nào đó đủ để thoát thuế và thoát thân. Sẽ ngày càng lộ rõ lớp quan chức công khai “đặt vé” và lên máy bay hướng đến trời Tây, không một lần ngoái lại quốc tịch Việt. Ðể lại cuộc khủng hoảng kinh tế và khủng hoảng xã hội trong một đất nước gần như cạn kiệt tài nguyên và bị phá phách tan hoang…

Thảm sát Yên Bái đã báo trước một cái điềm quá xấu như thế: cuộc khủng hoảng nội bộ đảng từ bán công khai trước đó chuyển sang một giai đoạn mới – thế công nhiên và mãnh liệt theo cách “không cho chúng nó thoát.”

Sẽ không còn một quan chức nào an toàn. Thời thế đảo điên. Chuyện gì cũng có thể xảy ra!

Phạm Chí Dũng