Ngày nay với sự phổ biến của các món ăn châu Á, đôi đũa đã trở thành
vật dụng quen thuộc ở mọi nơi trên thế giới. Tuy nhiên nó là đồ dùng nấu
ăn ở Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Việt Nam từ hàng ngàn năm nay.
Gắn liền với nền văn hóa tại những địa phương này, đôi đũa hiện diện
trong rất nhiều các truyền thuyết và phong tục dân gian khác nhau.
Một câu chuyện rất nổi tiếng kể lại rằng đũa được phát minh bởi Đại Vũ huyền thoại của Trung Hoa,
trong suốt thời gian nhân loại đang bị đe dọa bởi những trận lũ lụt
lớn. Quá bận rộn với công việc đổi mới hệ thống đê điều để kiểm soát
dòng nước lũ, Đại Vũ đã không thể có thời gian gặp mặt vợ con mình, chưa
nói đến ngồi xuống để có nổi một bữa ăn tươm tất. Một lần, khi được
nhân công đưa đến một hòn đảo, Đại Vũ đã bài trí một cái nồi và nhóm lửa
để nấu thịt. Bồn chồn muốn lấp đầy dạ dày của mình cho xong để trở lại
với nhiệm vụ trước mắt, chứ không thể đợi cho đến khi nồi thịt nguội,
ông bèn bẻ hai cành cây rồi dùng chúng để gắp thịt trực tiếp từ nồi nước
có váng mỡ đang sôi. Những người khác cũng bắt chước ông, và đôi đũa đã
được sinh ra đời.
Đũa được xác nhận sớm nhất là đôi đũa bằng kim loại thuộc triều đại
nhà Thương (khoảng năm 1600-1046 trước công nguyên) được khai quật từ
một địa điểm khảo cổ gọi là Ân Khư.
Việc ăn bằng đũa đã dần dần trở nên phổ biến. Cắt thái thức ăn trước
khi dùng sẽ tiết kiệm nhiên liệu (vì các thực phẩm thái nhỏ hơn có thể
được nấu chín nhanh hơn) và không cần dùng dao trên bàn ăn, là điều bị
coi là kém văn hóa, man rợ.
Khổng Tử, triết gia sống ở thế kỷ thứ 6 trước công nguyên, được cho
là đã có câu châm ngôn rằng người đàn ông lịch sự “không cho phép đặt
dao trên bàn của mình”.
Những quy ước tượng trưng
Về bề ngoài, đũa biểu thị các yếu tố của triết học Trung Quốc, đặc
biệt là triết lý âm dương. Hai chiếc đũa phải được sử dụng như là một
cặp đôi với nhau, với một chiếc được giữ chắc trong khi chiếc kia di
chuyển thì mới dùng được. Điều này phản ánh sự hiểu biết về âm dương,
tương ứng với các yếu tố thụ động và tích cực, hình thành nên khái niệm
về một tổng thể vận động không ngừng.
Kiểu đũa thông thường có một đầu tròn và đầu kia vuông. Trong tư
tưởng Trung Quốc, hình tròn phản ánh trời, còn đất được đại diện bởi các
hình vuông. Điều này có xuất xứ từ bát quái, là một tập hợp các nguyên
tắc sử dụng để bói toán. Các ngón tay cầm ở giữa thân đũa, đại diện cho
con người được đất trời nuôi dưỡng. Bởi vì chúng nhấn mạnh sự hoà hợp
của đất trời, đũa được coi là vật tốt lành, và thường được cho vào của
hồi môn để chúc phúc cho cặp vợ chồng mới cưới.
Theo truyền thống, chiều dài tiêu chuẩn của một chiếc đũa là bảy thốn
(1 thốn khoảng 2.54cm) và sáu phân (1 phân khoảng 1cm). Điều này được
cho là đại diện cho “thất tình lục dục” được mô tả trong tư tưởng Phật
giáo.
Khi cầm đũa theo đúng cách, các ngón tay tự nhiên đảm đương ba vị
trí: ngón cái và ngón trỏ phía thân trên đũa, ngón tay đeo nhẫn và ngón
út ở bên dưới, còn ngón giữa nằm giữa hai chiếc đũa. Điều này tượng
trưng cho nguyên lý của truyền thống Trung Quốc về trời, đất và con
người.
Ngón đeo nhẫn và ngón út hỗ trợ lẫn nhau ở phần dưới chiếc đũa thấp
hơn, đại diện cho Đạo của đất, đó là sự hợp tác của những con người đang
sống trong cõi âm. Ngón tay cái và ngón trỏ đại diện cho tính linh hoạt
và ổn định, đó là những luật lệ của thiên thượng. Ngón giữa tượng trưng
cho vị thế khó khăn nhưng cao quý của quốc vương, theo truyền thống
được gọi là thiên tử, là người không chỉ đáp ứng các nhu cầu của người
dân nhưng đồng thời phải tuân hành theo đạo đức và pháp luật.
Người Trung Quốc xưa tin rằng có tồn tại mối quan hệ giữa thiên
thượng và nhân loại. Những tín ngưỡng như thế thấm đẫm vào văn hóa và
cuộc sống, từ những nghi lễ tôn giáo trong triều đình Hoàng gia đến
những phong tục lưu truyền trong dân gian từ đời này qua đời khác.
Tác giả: Leo Timm, Epoch Times | Dịch giả: Ngọc Yến
0 nhận xét:
Đăng nhận xét